သက္ဆိုင္သူသို႔

႐ူးမိုက္စြာနန္႔ တသက္မာတပြင့္ပန္းေခ်ကိုရာ
စြဲလန္းခ်စ္ခင္ ၿမတ္ႏိုးခေဂေလ့
စုပ္ၿပတ္သတ္နိန္ေရ ကိုယ့္လက္နန္႔မခူးဝံ့လို႔
တပြင့္ပန္ေခ်အလွကိုၾကည့္ယင္းနန္႔
ၾကည္ႏူးနိန္ရသူပါရာ"သဇင္"။

"အခ်စ္ဆိုေစာ္ ပန္း႐ိုင္းတပြင့္ပိုင္
နိန္ရာမ႐ြီးပြင့္ေရ"လို႔ေၿပာဂတ္ေဂေလ့
တပြင့္ပန္းကိုရာ ၿမတ္ႏိုးတန္းဖိုးထားတတ္ေတ
ငါ့ဘဝနန္႔ တၿခားစီပါရာ"သဇင္"။

ေ႐ႊေငြတိမခ်မ္းသာေဂေလ့
ခ်စ္တတ္ ခံစားတတ္္ေရႏွလံုးသားတိ
ရင္ထဲမာၿပည့္ဝွန္နိန္ေရဆိုေစာ္ကို
"သဇင္"ယံုပါ။

သန္းေပါင္းမ်ားစြာ ေဖ့သာမဟိေဂေလ့
လွပတင့္ဆန္းရနံ႔လႊမ္းေရ"သဇင္"ကိုရာစြဲလန္းလို႔
ရင္ထဲမာ အလြမ္းတိကဋီကဋာကို သိမ္းပိုက္ပိုင္ဆိုင္ေရ
အလြမ္းသ႒ီးၾကီးတေယာက္ ၿဖစ္နိန္ပါယာ"သဇင္"။

-----------
ေက်ာက္ၿဖဴ-လႊမ္းမိုးခိုင္

ရခိုင္သားေလ ရင္လီးေရ

ရခိုင္ဟူသည္၊ အမ်ဳိးသီလ
ေစာင့္လွပိုင္ပိုင္၊ ထိန္းသိမ္းႏိုင္ဖို႔
မႊီးၾကိဳင္သတင္း ကမၻာခြင္မွာ
ဂုဏ္ေရာင္လင္းခ ေက်ာ္ေဇာခယင့္။

ေဒနိရခိုင္ မခိုင္က်င့္ပ်က္
အမ်ဳိးဖ်က္ကာ သြီးေရာလာေက
ရခိုင္သားေလ ရင္လီးေရ။

ေဒနိရခိုင္ ႏိုင္ရာဖိနင္း
အခ်င္းခ်င္းပင္ ၾကင္နာကင္းၿပတ္
ညီညြတ္မႈဝီး အၿမင္ဆီြးေက
ရခိုင္သားေလ ရင္လီးေရ။

ေဒနိရခိုင္ က္ိုယ္ပိုင္စီးပြား
ဝမ္းခါးလံုမွ် ၾကြယ္ဝလွေက
မာနတံခြန္ မိုးယံကိုထိ
မ်ဳိးလလည္းမသိ ဆီြမသိယာ
ဇာသူပင္သီ ငါမသီဗ်ာ
တစ္ထပ္စာကိုပင္ တစ္သက္ထင္ေက
ရခိုင္သားေလ ရင္လီးေရ။

ေဒနိရခုိင္ ယိမ္းယိုင္စီးပြား
က်င့္ေဖာက္ၿပာကာ ဇာတီပုထိုး
အမ်ဳိးမ်ဳိးကို ႐ိုက္ခ်ဳိးၿမီလွန္
မက်န္ပါေက ရခိုင္သားေလ
ရင္လီးေရ။

ေဒနိရခိုင္ မ်ဳိးစိုင္သီြးစု
ႏုႏုငယ္ငယ္ လူငယ္အမ်ား
တတ္ထားပညာ ဟိကတ္ပါလည္း
လိမၼာႏွံ႔စပ္ ကိုယ္သမိုင္း
မသိကတ္ၿပန္ မ်ဳိးမာန္ကင္းဝီး
မဆိုင္ရာမာ အၿပိဳင္လုပ္ေက
ယစ္ထုတ္ၾကီးတိ ေဒနိခ်ိန္ခါ
ၿဖစ္မ်ားလာေက ရခိုင္သားေလ
ရင္လီးေရ။

ဓညဦး

စိတ္ဓာတ္

ငါးကားေဒၿမီ
သူကားထိုရပ္
မင္းကားထိုၿမိဳ႕
ငါကားေဒ႐ြာ
မခိုင္စိတ္ဓာတ္
ကြဲၿပားဂတ္ေက
ရကၡေဒၿမီ
ေလးဝတီသည္
ယိမ္းယိုင္ဆိုး႐ြား
ပ်က္ၿပိဳလားဖို႔။

ထြန္းစိုးခိုင္-ပုဏၰားကၽြန္း

ရခိုင္ၿပည္ကိုလုဖို႔လာသူမ်ား ရခိုင္ၿပည္နယ္အတြင္းသို႔ ဝင္လာၾကေသာ ဘဂၤါလီမူဆလင္မ်ားႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ေလ့လာခ်က္

နိဒါန္း

၁။ “႐ုိဟင္ဂ်ာ” ဆိုသည့္စကားကို ဒုတိယကမၻာစစ္ၾကီး မတုိင္မီက လံုးဝမၾကားဖူးၾကပါ။ ၾကားဖူးရန္လည္းအေၾကာင္းမ႐ွိႏိုင္ပါ။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ၿမန္မာႏိုင္ငံ (သို႔မဟုတ္) အတိအက်ေၿပာရပါလွ်င္ယခင္ကရခိုင္တိုင္း၊ယခုရခိုင္ၿပည္နယ္တြင္မွီတင္းေနထိုင္
ၾကေသာလူမ်ဳိးစုအထဲတြင ္ “႐ိုဟင္ဂ်ာ” ဟူေသာ လူမ်ဳိးမ႐ွိေသာေၾကာင့္ၿဖစ္သည္။ ထိုေၾကာင့္ မ႐ွိေသာလူမ်ဳိးကို အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆိုရန္လည္း အေၾကာင့္မ႐ွိပါ။ ယုတၱိမတန္ေသာ အဓိပၸပယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္မ်ားကိုလည္း အၿငင္းပြားရန္မလိုပါ။


၂။ ေနရာတြင္ အလ်ည္းသင့္လို႔ စာေရးသူရဲ့ ကိုယ္ေတြြြ႔ အေတြ႔အၾကံဳတစ္ရပ္ကို တင္ၿပလိုပါသည္။ စာေရးသူသည္ ဒုတိယကမၻာစစ္ၾကီး ၿပီးဆံုးၿပီးေနာက္ ၁၉၅၄ ခုႏွစ္တြင္ စစ္ေတြခ႐ိုင္ကို ပထမဆံုးအၾကိမ္ သန္းေခါင္စာရင္းေကာက္ယူရန္ တာဝန္ယူရသည့္ သန္းေခါင္စာရင္းအရာ႐ွိၿဖစ္ပါသည္။ ထိုစဉ္က စစ္ေတြခ႐ိုင္ဝန္မွာ ဦးဦးေက်ာ္ဇံ၊ (ေနာက္တြင္BPI ဦးေက်ာ္ဇံ ဟု နာမည္ေက်ာ္ၾကားသူၿဖစ္ပါသည္)။ ခ႐ိုင္ေၿမစာရင္း အရာ႐ွိမွာ ဦးစံေ႐ႊၿဖစ္ပါသည္။ ကြ်န္ေတာ္နွင့္အတူ ကြ်န္ေတာ္လ၏က္ေထာက္ႏွစ္ဦးၿဖစ္
ေသာ ဦးဦးခင္ေမာင္ႏွင့္ ဦးဦးေက်ာ္ေဇာတို႔သည္ ခ႐ိုင္ေၿမစာရင္း႐ုံးတြင္ ႐ံုးဖြင့္ၿပီး သန္းေခါင္းစာရင္းေကာက္ယူေရး ေအာင္ၿမင္မႈအတြက္ ခ႐ိုင္ဝန္ ဦးဦးေက်ာ္ဇံႏွင့္ ခ႐ိုင္ေၿမစာရင္းအရာ႐ွိ ဦးစံေ႐ႊတို႔၏အနီးကပ္လမ္းညႊန္မႈကို ခံယူလွ်က္ အစစအရာရာကို တက္ညီလက္ညီ ေဆာင္႐ြက္ခဲ့ပါသည္။

၃။ ဤေနရာမွာ စစ္ေတြၿမိဳ႕နယ္တြင္ ေတြ႔ ႐ွိရေသာ အေတြ႔အၾကံဳတစ္ခုကို တင္ၿပလိုပါသည္။ စစ္ေတြအေနာက္ဖက္ ပင္လယ္ကမ္းနားတြင္ Sultan Mahmood ပိုင္ (သန္႔႐ွင္း အစိုးရလက္ထက္တြင္ က်န္းမာေရး ဝန္ၾကီးၿစ္ခဲ့သူ) အုန္းၿခံ႐ွိပါသည္။ ထိုေနရာတြင္ မူဆလင္ကုလားမ်ား အစိုင္အခဲႏွင့္ ေန ေနၾကသည္သာမက တစ္ဘက္ႏိုင္ငံမွ ဘုတ္မ်ား၊စက္ေလွမ်ားၿဖင့္ အလြယ္တကူ ဝင္ထြက္သြားလာႏိုင္ေသာ ေနရာၿဖစ္သလို ၄င္းေနရာသို႔ မည္သည့္အစိုးရ ဝန္ထမ္းမွ် ဝင္ေရာက္စစ္ေဆးႏိုင္ရန္မစြမ္းေသာ ေနရာၿဖစ္ပါသည္။ မိမိတို႔လည္းဝင္ေရာက္ႏိုင္ခဲ့ၿခင္းမ႐ွိပါ။

ဖြတ္ေခါင္းဆို႔

ဘဝမွာဆင္းေရး ဒုကၡ အဆင္မေၿပေစာ္တိနန္႔ၾကံဳၾကိဳက္ေရအခါတုိင္းမွာ အားကိုရာကို႐ွာဂတ္ေတေစာ္ လူသားတိ၏ဓမၼာတာပင္မဟုတ္ပါလား။ ယင္းအတြက္ေၾကာင့္ ဆင္းေရးေရလူတိ ခ်မ္းသာေရလူတိူ အာဏာသွ်င္တိ စေရ စေရလူတိိေစာ္ ကိုယ့္ကံဇာတာကိုသိခ်င္လို႔ ေဗဒင္ဆရာ နတ္ဆရာမ အစဟိေရလူတိကို ခ်ည္းကပ္ေကတ္ေစာ္လဲ မဆန္းပါဗ်ာယ္။ အဂုေလ့ၿဖစ္ပံုကိုတခ်က္ၾကည့္ဂတ္ပါဖိ…..

ကၽြန္း႐ြာတ႐ြာမွာ အသက္(၄၀) ဝန္းက်င္ခန္႔လင္မယားႏွစ္ေယာက္။ မယားနာမည္က“ခ်မ္းသာၿဖဴွ”။ လင္နာမည္က“ခ်မ္းသာေအာင္”။ နာမည္ကခ်မ္းသာဆိုေဂေလ့ သူ႐ို႔လင္မယားႏွစ္ေယာက္ေစာ္ ယင္း႐ြာမွာ အဆင္းေရးဆံုးၿဖစ္ေတ။ ဇာေလာက္ဆင္းရဲးေရလဲဆိုေက ထမင္းအိုးေခ်တလံုး၊ ဟင္းအိုးေခ်တလံုး၊ ဓားေခ်တေခ်ာင္း၊ ပုပ္ေခ်တလံုး၊ လင္မယားႏွစ္ေယာက္ေပါင္း ခါး/ခေတာင္း(ဒေယာ)ေခ်တထည္တည္းရာဟိပါေရ။ လင္ေယာက်္ားအၿပင္ကိုလားေဂ မယားၿဖစ္ေရသူက အိမ္ထဲမွာ ပုပ္နန္႔ခ်ဳပ္လို႔နိန္ရေရ။ မယားၿဖစ္ေရသူက အၿပင္ကိုလားေဂေလ့ လင္ၿဖစ္ေရသူက အိမ္ထဲမွာ ပုပ္နန္႔ခ်ဳပ္လို႔နိန္ရေရ။

တရက္နိန္႔ခါ ယင္း႐ြာကိုေဗဒင္ဆရာတေယာက္ေရာက္လာပါေရ။ ယင္းေဗဒင္ဆရာေလ့ ကေကာင္းမွန္ေရလို႔နာမည္ေက်ာ္နိန္ေရ။ ေယခါ မယားၿဖစ္ေရသူက သူ႔လင္ကိုေၿပာေရ။

မယား… “အဖသယ္… ကေကာင္းမွန္ေရလို႔နာမည္ၾကီးေရ ေဗဒင္ဆရာတစ္ေယာက္ ႐ြာမွာ ေရာက္နိန္ေရ သတင္းကိုၾကားေရမလား။”
လင္….. “အုိင္း…ၾကားေရဝါ အမိသယ္။ ဇာၿဖစ္လို႔ပါလဲ။”
မယား….“ဇာၿဖစ္ပါဖို႔လဲ အဖသယ္။ ေဗဒင္ေခ်ယက္ေခ်ၾကည့္ေဂေကာင္းဖို႔လားလို႔။ ငါ့႐ို႕လင္မယားႏွစ္ေယာက္ဇာေလာက္ဆင္းေရးေရဆိုေစာ္ အဖသယ္အသိပါဗ်ာယ္ မလား။ ေဗဒင္ဆရာဘားကိုလားပနာ ကံဇာတာကိုမိန္းၾကည့္ေဂ ပိုမေကာင္းပါလား။”

ခ်မ္းသာေအာင္ဂါ ေဗဒင္ကို္မယံုေရလူပီပီ မယားေၿပာေစာ္ကို ခ်က္ခ်င္းမတုန္းၿပန္။ ၿမီပန္းတူကိုေသာက္ယင္းနန္႔ စိုင္းစားနိန္ေရ။ သူ႔မယားေၿပာေစာ္ဟုတ္လည္းဟုတ္ေတ။ အဝတ္ေတာင္မွ ႏွစ္ေယာက္ေပါင္း္မွရာ တထည္တည္းရာဟိေရဘဝ။ ယေဂေလ့ ေဗဒင္ၾကည့္ဖို႔ဆိုေဂ ေဖသာေခ်ယက္ေခ်လိုေရ။ ေဖသာကလဲးတၿပားလဲးမဟိ။ ခ်မ္းသာေအာင္တေယာက္ စိုင္းစားရေစာ္ ေဂါင္းခ်ဳပ္နိန္ေရ။ တနားစိုင္းစားၿပီးေရခါ…..

လင္…..“အိုင္း…အမိသယ္။ ေဗဒင္ ေခ်ဝ႐ွားေခ်္ၾကည့္ဖို႔ဆိုေဂ လက္ညြန္႔ ခညြန္႔ပီးဖို႔ ေဖ့သာေခ် ဒဂၤါးေခ် လိုေရမလားေယ။”
မယား….“ယင္းခ်င့္ကိုမပူေဂ့ အဖသယ္။ ငါ့႐ို႕လင္မယားဆင္းေရးေရေစာ္ကို တ႐ြာလံုးကသိေရေစာ္ရာမနား။ အဖသယ္လားလို႔ရာၾကည့္ခီ။ ေဗဒင္ဆရာကိုယွင္းၿပေဂ နားလည္ဖို႔ေစာ္ရာ။”
လင္……“အံုး…ယပိုင္ဆိုေဂ လားလိုက္ေမ အမိသယ္။”

လို႔ေၿပာၿပီးေဂ ခ်မ္းသာေအာင္တေယာက္ ဟိေရ တထည္တည္းေသာခေတာင္းေခ်ကို ဝတ္ပနာ ၿမီပန္းတူ တလံုးကိုဖြာယင္းနန္႔ ေဗဒင္ၾကည့္ဖို႔ အိမ္ကဆင္းလားခေရ။
အမွန္က မယားၿဖစ္ေတလူကလည္း ေဗဒင္ၾကည့္ဖို႔ သူ႔လင္သယ္နန္႔လိုက္လားခ်င္ေရ။ ယေဂေလ့ အဝတ္ေခ်က တထည္တည္းရာဟိေရၿဖစ္လို႔ အိမ္ထဲမွာဟိေရ ပုပ္ထဲကမထြက္ဝ့ံ။

ခ်မ္းသာေအာင္ေရ ေဗဒင္ဆရာေရာက္နိန္ေရ အိမ္ကိုေရာက္ေရခါ အိမ္ေ႐ွ့ကေဗဒင္ဆရာနန္႔ ေဗဒင္ၾကည့္ေရလူတိထိုင္နိန္ဂတ္ေတ စဆြန္မွာ အားရပါးရ ထိုင္ခ်ပလိုက္ပါေရ။ ၿပီးေဂ ေဗဒင္ဆရာကိုအၾကာင္းစံုကိုယွင္းၿပပါေရ။
ေဗဒင္ဆရာက “ေအာင္လံထူစစ္သူၾကီးပြဲ”။“ဦးသာစိန္ပန္းဒန္းလွကို႐ွာ” အစဟိေရအေ႐ြ႕တိကိုဆိုပနာ “ေဗဒင္အခ်ဳပ္ မဟာဘုတ္ဆိိုေရ” အတုိင္း မဟာဘုတ္တိုင္ထူပနာ တြက္နိန္ေရ။ တနားၾကာေဂ ေဟာလိုက္ပံုက…..

ေဗဒင္ဆရာ…..“ေ႐ွးသို႔ဆက္လို႔ ကေကာင္းဆင္းေရးဖို႔သီး။” လို႔ေဟာလိုက္ပါေရ။

“ငါ့႐ို႕လင္မယားဘဝမွာ ေအထက္ဆင္းရဲဖို႔လည္းဟိဖို႔သီးလား”လို႔စိုင္းစားၿပီးေဂ
ေဂါင္းငိုက္ဆိတ္က်ပနာ အိမကို္ၿပန္လာေရ။ မယားၿဖစ္သူက သိခ်င္ေဇာနန္႔ လင္လာဖို႔လမ္းကိုအေပါက္ေခ်က ေခ်ာင္းလို႔ၾကည့္နိန္ေရ။ လင္သယ္အိမ္ထက္တက္လာေစာ္နန္႔ မယားသယ္က အားရပါးရနန္႔မီးၾကည့္လိုက္ေရ။

မယား……“ေဗဒင္ဇာပိုင္ေဟာလိုကပါလဲ အဖသယ္။”

ခ်မ္းသာေအာင္ဂါ ခ်က္ခ်င္းအေၿဖမပီး။ တမႈိင္မႈိင္နန္႔ ငိုက္နိန္ေရ။ ေနာက္ထပ္ပနာ မယားသယ္ကထပ္မိန္းေရခါမွရာ….


လင္….“အုိင္း! အမိသယ္…ငါ့႐ို႔လင္မယားအဂုထက္ဆင္းေရးဖို႔သီးလတ္။”
မယား…..“အီးေယာင္လိုင္! သီယာမလားအဖသယ္။ အဂုေတာင္မွ ႏွစ္ေယာက္ေပါင္းမွ အဝတ္တထည္ရာဟိေရ။ စားဖို႔ေစာ္ဆိုေဂေလ့ ဂနိန္႔႐ွာ ဂနိန္႔စားနန္႔။ တနပ္ကတနပ္ကိုဆက္ဖို႔မနည္းၾကိဳးစားနိန္ရေရ။”
လင္…..“အေစာ္တိကို ပူနိန္ေရာင္ အမိသယ္။ ငါ့ဂါး ေဗဒင္ကို ေကာင္းေကာင္းယံုေရလူမဟုတ္။အမိသယ္ကို အားနာလို႔ရာ လားၾကည့္ခီေစာ္ရာ။ ကိုယ့္ၾကိဳးစားေဂရေရေစာ္ရာ။ တခုေလ့မပူေဂ့။ ကိုယ့္ေယာက်္ားတေယာက္ဟိနိန္ယာမလားေယ။”
“အမိသယ္…ယင္းေစာ္ကိုမစိုင္းစားေဂ။့ အဂု ငါေတာင္ကိုလားလိုက္ေမ။ ညစာဖက္စားဖို႔ ယင္းေခ်ယက္ေခ်႐ွာဖို႔။”
လို႔ေၿပာယင္းနန္႔ ခ်မ္းသာေအာင္ တစ္ေယာက္ဓားေခ်တေခ်ာင္းကိုကိုင္ပနာ
အိမ္ကထြက္လားခပါေရ။

ဓားတေခ်ာင္းကိုထမ္းလို႔ ခ်မ္းသာေအာင္တေယာက္ ေယာင္ဖယ္ ေယာင္ဖယ္နန္႔ ၿပား(ၿပ)စနားမွာ ေဝွၾကည့္ ေဒၾကည့္နန္႔လားနိန္ေရ။ တနားနိန္ေဂ တပိတ္သာ ေလာက္က်ဖို႔ ဖြတ္တေကာင္ၿမစ္ကမ္းနားကအပင္ေခါင္းကိုဝင္လားေရေစာ္ကို ခ်မ္းသာေအာင္ၿမင္လိုက္ပါေရ။ၿဖားကလည္း ဘဘုန္းၿပည့္လို႔။ ခ်မ္းသာေအာင္ ရင္ထဲမွာပီတိၿဖစ္ပနာ…..

“စားယာ…..ေဒဖြတ္ေစာ္ငါ့အိုးထဲးကို ဝင္နိန္ယာ။
အဂုနက ေဗဒင္ဆရာကေဟာလိုက္တရာသီး ႐ွိသို႔ဆက္လို႔ ကေကာင္းဆင္းရဲးဖို႔သီးဆိုေရေဝါ ္။ ဇာၿဖစ္လို႔ဆင္းရဲးဖို႔သီးေလ့ဂု။ ေဒဖြတ္ကိုေရာင္းပနာ ရေရေဖသာနန္႔ ေနာက္ထပ္ မယားအတြက္ အဘိန္(ထဘိန္)ေခ်တထည္ဝယ္ပနာ ငါ့႐ို႕လင္မယားႏွစ္ေယာက္႐ွာေဂ ငါ့႐ို႕လင္မယားဘဝ ဒထက္ခ်မ္းသာလာဖို႔ဗ်ာယ္။”

လို႔စိုင္းစားပနာ…ခ်မ္းသာေအာင္တေယာက္ ဖြတ္ဝင္လားေရ အပင္ေအာက္ကိုၿပီးပနာဝင္လားခေရ။ ေယၿပီးေဂ ဖြတ္ဝင္လားေရ အေခါင္းကိုၾကည့္လိုက္ေတခါ ဖြတ္ကိုဂါခါ ယွယွင္းလလင္းၿမင္နိန္ရေရ။ ယေဂေလ့ အေခါင္းက ဒူ႐ူေပါက္။ ၿမစ္ဖက္ကိုကိုင္းနိန္ေရ။ ဖြတ္ ၿမစ္ထဲကိုခုန္ဆင္းဖို႔အၿပင့္သား။ ေအာက္ဖက္က ဒုတ္နန္႔ထိုးလိုက္ေက အထက္ကထြက္ၿပီးလားၿပီးေဂေခ်ာင္းကို ခုန္ခ်လားဖိုို႔။ အထက္ဖက္က ထိုးလိုက္ၿပန္ေဂေလ့ ေအာက္ကထြက္ၿပီးလားဖို႔။
ပတ္ဝန္းက်င္မွာ အေခါင္းကိုဆို႔ဖို႔ေစာ္က႐ွာမရ။ ေနာက္ဆံုးမွာ ခါးမွာဝတ္ထားေရ ခေတာင္းကိုခၽြတ္ပနာ အပင္ထက္ကိုတက္လို႔ အထက္ဖက္ကအေပါက္ကိုဆို႔ထားလိုက္ေတ။ၿပီးေဂ ဒုတ္ေကာင္းေကာင္းတေခ်ာင္းကို ခြပ္ပနာ ေအာက္ဖက္အေပါက္က စြတ္လို႔ထိုးေရ။ သံုးေလးေခါက္ထိုးေဂ ဖြတ္ကနာအားၾကီးနန္႔ တအား႐ုန္းပနာ ခ်မ္းသာေအာင္ခေတာင္းနန္႔ပိတ္ထားေရ အထက္ဖက္အေပါက္က ကန္႔ထြက္ပနာ ၿဖား ဘဘုန္းၿပည့္နိန္ေရ ၿမစ္ထဲကို ခုန္ဆင္းလခေရ။ ခ်မ္းသာေအာင္လည္း ေဘးနားမွာ ေထာင္ထားေရ ဓားနန္႔ လိုက္ပနာဖြတ္ကိုလက္႐ြတ္ပစ္ခ်လိုက္ေတ။ သူဆို႔ထားေရ ခေတာင္းလည္းဖြတ္ေဂါင္းမွာ ရစ္ပနာ ပါလခၿပီးေဂ သူ႔ဓားလည္းၿမစ္ထဲးကိုက်လခေရ။
ခ်မ္းသာေအာင္မွာ လက္ကိုပြတ္ပနာ နတ္ဝတ္တန္ဆာနန္႔က်န္လိုက္ေတ။ ဖြတ္ကိုလည္းမရ၊ ဓားလည္းမရ၊ ခေတာင္းလည္းမရ။

သၾကၤန္အလြမ္း

သူငယ္ခ်င္း…
မင္းနန္႔ ငါ့႐ို႕စြာ
တစ္ေယာက္ကိုတစ္ေယာက္
ဇာေလာက္ပင္ခ်စ္ေကေလ့
တခ်ဳိ႕က..
ရီၾကိဳင္ရာ ၿမက္ႏုရာကို႐ွာေဖြယင္းနန္႔
တခ်ဳိ႕က….
ၾကမ္းတမ္းခက္ထန္ေရ
လီမုန္းတိုင္းဒဏ္ကိုခံယင္းနန္႔
တစ္ေယာက္တနိန္ရာ
ထိို………..
အဝီးတနိန္ရာမွာ ေရာက္နိန္ဂတ္ေတအခါ
တြိ႔ခ်င္လို႔လာမတြိ႔ႏိုင္ေရ
ဘဝသံသရာရထားထက္က
ငါ့႐ို႕တိ၏ဘဝ……။

သူငယ္ခ်င္း……
ထို…
အေခ်ဘဝက
သီၿခင္းတရားတိကို မိန္႔ထားပနာ
ႏွစ္သစ္ကူးမွာ ၿမဴးခဂတ္ေတ
ငါ့႐ို႕တိ၏အေခ်ဘဝကို
ငါမိန္႔လခယာလို႔
မင္းထင္ေရလားး….။

သူငယ္ခ်င္း…
မင္း႐ို႕တိက..
ကိုယ့္ၿပည္႐ြာ ကိုယ့္ေဒသမွာနိန္ယင္း
ႏွစ္သစ္ကူးေရအဂုပိုင္အခ်ိန္မွာ
“ရခိုင္႐ိုးရာ နံ႔သာသြီးပြဲ”ကိုက်င္းပလို႔
“ဘုရားရီခ်ဳိး(သပၸာယ္)ပြဲ”ကိုဆင္ႏြဲပနာ
“သက္ၾကီးဝါၾကီးတိကို ႐ွိခိုးပူေဇာ္”ဗ်ာယ္
ကုသိုလ္ေကာက္းမႈတိကိုလုပ္
ၿပီးေဂ…
“ရခိုင္႐ိုးရာ သံခ်ပ္တိကိိုထိုး”ယင္းနန္႔
ေလာင္းလွီၾကီးမွာရီအၿပည့္ထည့့္္ပနာ
ရီေလာင္းႏိုင္ဂတ္ေဂေလ့
ငါ့က ဂါးခါ…
ဘာသာကြဲၿပား တိုင္းတပါးမွာေရာက္နိန္လို႔
ေလာင္းလွီၾကီးနန္႔ဝီးနိန္ရေရႏွစ္တိ
ေကာင္းၾကာလခယာ သူငယ္ခ်င္း…။

သူငယ္ခ်င္း….
“ဆိုက္ေဘးရီယား”ငွက္တိပိုင္
တႏွစ္တစ္ခါ ၿပည္ေတာ္ၿပန္ခ်င္ေဂေလ့
လီမုန္းတိုင္းထန္လို႔
ၿပည္ေတာ္ၿပန္ခြင့္မရေရ
(စီးပြားေရးအဆင္မေၿပလို႔
ၿပည္ေတာ္မၿပန္ႏိုင္ေရ)
ငါ့ဘဝကို
မင္းနားလည္ပီးပါ…။

သူငယ္ခ်င္း…
အဝီးတနိန္ရာကိုေရာက္နိန္လို႔
ၿပည္ေတာ္ၿပန္ႏိုင္ခြင့္မဟိေရ
ငါ့ဘဝမွာ
ရခိုင္႐ိုးရာသၾကၤန္ပြဲကို
ပါဝင္ဆင္ႏြဲးခြင့္မရေဂေတာင္မွ
အသက္ခႏၶာ ၿမီစာမၿဖစ္ခင္
မ်က္ဝါးထင္ထင္ တေခါက္ေခ်ေလာက္
ရခိုင္႐ိုးရာသၾကၤန္ပြဲကို
ၾကည္ခြင့္ရခ်င္ေရ သူငယ္ခ်င္း….။

........................
Ven.Eindobhasa
(ရခိုင္သူ/သားတိအၿပံဳးကိုယ္စီနန္႔အိမ္ၿပန္ႏိုင္ေရနိန္႔ကိုအယင္ပိုင္ဆိုင္ႏိုင္ဂတ္ပါစီ)

ငါကရခိုင္

မႏွင္းဇီ

နင္ကျမန္မာ

ငါကရခိုင္

မ်ဥ္းျပိဳင္ႏွစ္ေၾကာင္း

မဆံုေကာင္းပါ

ခြင့္လႊတ္လိုက္ပါ မႏွင္းဇီ --။

ဤကဗ်ာမွာ မႏွင္းဇီအား ကိုသာေက်ာ္ ေနာက္ဆံုးပီးခေသာ ကဗ်ာျဖစ္သည္။ ဤကဗ်ာကို ပီးၿပီးေနာက္ ကိုသာေက်ာ္သည္ သူခ်စ္ေသာ မႏွင္းဇီအားေၾကာခိုင္းၿပီး ရန္ကုန္မွ သူ႔မြီးရပ္ၿမီ ရခိုင္ျပည္သို႔ အၿပီးအပိုင္ထြက္ခြာလာခသည္။ ဘ၀ႏွင့္ပံု၍ ခ်စ္ခရစြာျဖစ္လို႔ ကိုသာေက်ာ္ မႏွင္းဇီႏွင့္ခြဲရစဥ္မွာ ရင္ဆို႔ေအာင္ခံစားရသည္။

အပိုင္း (၁)

ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ ေနာက္ဆံုးႏွစ္ ျမန္မာစာေက်ာင္းသားတဦးျဖစ္ေသာ ရခိုင္သားကိုသာေက်ာ္သည္ သူႏွင့္အတန္းတူ အခ်ိန္တူ ျမန္မာမေခ် “မႏွင္းဇီ” ႏွင့္ ခ်စ္ရည္မွ်ခသည္။ သူ႐ို႕ခ်စ္ကၽြမ္း၀င္ပံုကလည္း ဆန္းဆန္းေခ်ျဖစ္သည္။ တေယာက္ႏွင့္တေယာက္ နတ္ယင္းသြမ္းယင္း ရည္းစားျဖစ္လားခကတ္သည္။ မႏွင္းဇီ႐ို႕ေက်ာင္းသူအုပ္စုက အတန္းထဲတြင္ ကိုသာေက်ာ္အပါအ၀င္ ရခိုင္ေက်ာင္းသားမ်ားကို နာမည္ထုတ္မေခၚဘဲ “ခုႏွစ္ခိုင္” ဟုုေခၚသည္။ ရခိုင္မွ “ရေကာက္” ကို “ခုႏွစ္ဂဏန္း” ျဖင့္အစားထုိးၿပီး နတ္သည့္သြမ္းသည့္သေဘာ “ခုႏွစ္ခိုင္” ဟု ေခၚျခင္းျဖစ္သည္။

မႏွင္းဇီသည္ သူ႐ို႕အုပ္စုထဲတြင္ အလွဆံုး၊ အသားမျဖဴမညိဳ ႏွာတံေပၚလြင္ၿပီး ရယ္လိုက္လွ်င္ ပါးခ်ိဳင့္ေပၚသည္။ သူ႔ပိုင္ အေခ်ာအလွမေခ်က “ကိုသာေက်ာ္” လို႔ ေခၚဖို႔အစား “ကိုခုႏွစ္ခိုင္” လို႔ ေခၚနီခါ ကိုသာေက်ာ္က ေအာင့္သက္သက္ ခံနီရသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ကိုသာေက်ာ္လည္း “ခုႏွစ္ခိုင္” လို႔ေခၚစြာတုန္႔ျပန္ဖို႔ စကားလံုးလိုက္ရွာရပါေတာ့သည္။ ထိုအခါ စကားတလံုးကို ကိုသာေက်ာ္လားေတြးမိသည္။

ထိုနိမွစ၍ မႏွင္းဇီက “ကုိခုနွစ္ခိုင္” လို႔ေခၚတိုင္း ကိုသာေက်ာ္ၿငိမ္ခံမနီ။ “ေဟ့ ကိုခုနွစ္ခိုင္ နီေကာင္းလား” ဟု မႏွင္းဇီးကမီးလာလွ်င္ ကိုသာေက်ာ္က “မႏွင္းဇီ” ကၽြန္ေတာ့္နာမည္က “ကိုခုႏွစ္ခိုင္” မဟုတ္ပါ။ ကိုခ်စ္ခုိင္ပါ။ ခ်စ္ေကခုိင္လြန္းလို႔ “ကိုခ်စ္ခိုင္” လုိ႔ေခၚစြာပါ။ “ခုႏွစ္ခိုင္” လို႔ မေခၚပါကဲ့။ “ကိုခ်စ္ခိုင္” လို႔ နာမည္ေျပာင္းေခၚပီးလို႔ရပါဖို႔လားစသျဖင့္ ျပန္လွန္ရပါသည္။ ထိုအခါ မႏွင္းးဇီမွာ မ်က္လႊာခ်ၿပီး ေဂါင္းငံု႔လားတတ္သည္။ ထိုသို႔ တဦးႏွင့္တဦး နတ္ယင္းသြမ္းယင္းႏွင့္ ကိုသာေက်ာ္ႏွင့္ မႏွင္းဇီ႐ို႕ႏွစ္ဦး ေနာက္ပိုင္းတြင္ သမီးရည္းစားျဖစ္လားသည္။

အပိုင္း (၂)

ရည္းစားဘ၀ျဖစ္လားေသာအခါ သူ႐ို႕ႏွစ္ဦး မိုးမျမင္လီမျမင္ ေပ်ာ္သည္။ ေက်ာင္းၿပီးလွ်င္ မႏွင္းဇီကို လက္ထပ္ယူရန္ ကိုသာေက်ာ္က ဆံုးျဖတ္လိုက္သည္။ ေနာက္ပိုင္းတြင္ ကိုသာေက်ာ္က ေက်ာက္ျဖဴမွ အမိအဖထံသို႔ အေၾကာင္းၾကားသည္။ မိခင္ျဖစ္သူ မိေဒၚညြန္႔ ရန္ကုန္ထိလိုက္လာၿပီး မႏွင္းဇီႏွင့္တြိသည္။ စကားေျပာသည္။ ေခၽြးမေလာင္းကို အကဲခတ္သည္။ ေနာက္ပိုင္းတြင္ စမ္းေခ်ာင္းသွ်မ္းလမ္းမွ မႏွင္းဇီ႐ို႕အိမ္ထိ လိုက္လည္သည္။ မႏွင္းဇီမိဘမ်ားႏွင့္လည္း တြိဆံုသည္။ အားလံုးအိုေက အဆင္ေျပသည္။ ကိုသာေက်ာ္႐ို႕ မိသားစုသည္လည္း ေက်ာက္ျဖဴတြင္ ထိပ္ထိပ္ႀကဲျဖစ္သည္။ အေသာက္အစားကင္းၿပီး လူတဘက္သားကိုကူညီတတ္ေသာ မိသားစုျဖစ္သျဖင့္ လူခ်စ္လူခင္မ်ားသည္။

၎အျပင္ လူမ်ိဳးေရးအစြဲကင္းသည္။ (ရခိုင္-ျမန္မာ) ခြဲျခားမႈမဟိ အားလံုးမိသားစုတခုကဲ့သို႔ သေဘာထားသည္။ ကိုသာေက်ာ္သည္ ရခိုင္သားျဖစ္ေသာ္လည္း က်ဥ္းေျမာင္းေသာ အမ်ိဳးသားအေတြးအေခၚအယူအဆမဟိ။ သို႔ျဖင့္ မႏွင္းဇီကို ရာသက္ပန္အိမ္ေထာင္ဖက္အျဖစ္ ကိုသာေက်ာ္ ရြီးခ်ယ္လိုက္သည္။ ကိုသာေက်ာ္ႏွင့္ မႏွင္းဇီအၾကား မည္သည့္အဟန္႔အတားမွမဟိ။ ခ်စ္သူမ်ားေလွ်ာက္ေသာလမ္းသည္ကား ခေရာင္လမ္းမဟုတ္၊ ပန္းခင္းေသာလမ္းအတိျဖစ္သည္။

အပိုင္း (၃)

ထိုတနိ။ ထိုတနိကို ၾကမၼာငင္ေသာနိဟု ဆိုရဖို႔လားမသိ။ ထုိနိတြင္ ကိုသာေက်ာ္ႏွင့္ မႏွင္းဇီ႐ို႕ လမ္းခြဲခရပါသည္။ ကိုသာေက်ာ္ႏွင့္မႏွင္းဇီရို႕ႏွစ္ဦး ေရႊတိဂံုေျမာက္ဘက္မုခ္မွ ဘုရားေပၚသို႔တက္လာလတ္သည္။ လမ္းေဘးပန္းသည္တဦးက ပန္းတိလန္းလန္းဆတ္ဆတ္ ယူပါအံုးေျပာလို႔ ပန္းစည္း တေယာက္တစည္းယူၿပီး ဘုရားေပၚတက္လာသည္။ မႏွင္းဇီက အၤဂါသမီးျဖစ္၍ အၤဂါေထာင့္တြင္ပန္းတင္ၿပီး ေရႊတိဂံုေစတီကို လက္ညာရစ္ပတ္ယင္း အေနာက္ဘက္ေစတီရင္ျပင္ေတာ္အနီး အေနာက္ျပည္ရခိုင္ကုန္သည္ႀကီးမ်ားတန္းေဆာင္တြင္ ႏွစ္ေယာက္သားထိုင္သည္။

နီမညိႇဳးသိမ့္သျဖင့္ ဘုရားေပၚတြင္ လူႀကဲနီသည္။ အေခ်ႏွစ္ေယာက္က မိခင္ျဖစ္သူနွင့္အတူ တန္းေဆာင္အရိပ္ခိုၿပီး ခြာစာေကၽြးနီသည္။ ခြာေခ်တိကလည္း အေခ်လက္ထက္တက္ၿပီး အစာစားလိုက္ ပ်ံလိုက္နားလိုက္ ျမင္ရေသာျမင္ကြင္းသည္ ခ်စ္ဖို႔အလြန္ေကာင္းသည္။ ကိုသာေက်ာ္ႏွင့္ မႏွင္းဇီ႐ို႕ႏွစ္ေယာက္စလံုး အေခ်တိ ခြာစာေကၽြးနီရာသို႔ မ်က္စိေရာက္လားသည္။ မႏွင္းဇီက ကိုသာေက်ာ္ကို စေျပာသည္။ “ကိုကို အေခ်တိ ကေကာင္းခ်စ္ဖို႔ေကာင္းေရ” ကိုသာေက်ာ္ကလည္း သေဘာတူ ေဂါင္းညိတ္ယင္း “ဟုတ္ေတ မႏွင္းဇီ အေခ်တိ ကေကာင္းခ်စ္ဖို႔ေကာင္းေရႏွန္း” ဟုဆိုသည္။

ထိုမွတဆင့္ သားသမီးမီြးလာပါက ေယာက္်ားေခ်ႏွင့္ မမေခ် “ပဇာကို ပိုႀကိဳက္ေတလဲ” ဟု မႏွင္းဇီက မီးသည္။ ကိုသာေက်ာ္က ေယာက္်ားေခ်ဘဲမြီးမီြး သမီးေခ်ဘဲမြီးမြီး သားသမီးျဖစ္သျဖင့္ ခ်စ္ရမည္ျဖစ္ေၾကာင္းေျပာသည္။ ထိုမွတဆင့္ သားသမီးမ်ားမီြးလာပါက။ သားသမီးမ်ား၏နာမည္ကိစၥသို႔ ေရာက္လာသည္။ ထိုအခါ ကိုသာေက်ာ္က “ကိုယ့္သားတိကို ရခိုင္နာမည္စစ္စစ္ “သာထြန္းဦး“ ၊ “ေက်ာ္လွဦး” စသည္ျဖင့္ နာမည္ထားခ်င္ေၾကာင္းေျပာသည္။ မႏွင္းဇီမ်က္ႏွာ ကိုသာေက်ာ္စကားေၾကာင့္ အနည္းငယ္ပ်က္လားသည္။ “ဇာျဖစ္စြာလဲ မႏွင္းဇီ” ဟု မီးေသာအခါ မႏွင္းဇီက “ေအနာမည္တိ မျဖစ္ႏိုင္ထင္ေရ ကိုကို” ဟုဆိုသည္။

ကိုသာေက်ာ္က “ဇာျဖစ္လို႔လဲ မႏွင္းဇီ” ဟု မီးေသာအခါ မႏွင္းဇီက “စိတ္မဟိပါကဲ့ ကိုကို မႏွင္းဇီက သားေခ်တိနာမည္ကို ျမန္မာနာမည္ျဖစ္ေတ “ေက်ာ္စြာျမင့္” ၊ “ေဇာ္လြင္ျမင့္” ယင္းပိုင္ နာမည္တိရာထားခ်င္စြာပါ။ ဇာျဖစ္လို႔လဲဆို ကိုကို႔သားတိနာမည္ကို ရခိုင္ပိုင္ထားေက ကိုကိုသားတိ ဇာခါလည္း ရားထူးႀကီး၊ အစိုးရထိပ္ပိုင္းရာထူးတိကို ရလီဖို႔မဟုတ္ယာ။ မႏွင္းဇီက သားေခ်တိကို စစ္ဗုိလ္ခ်ဳပ္ႀကီးတိ၊ ႏိုင္ငံေတာ္အႀကီးအကဲတိ ျဖစ္ခ်င္စြာ။ နာမည္တခုေၾကာင့္ မႏွင္းဇီသားေခ်တိ အနာဂါတ္တက္လမ္း ပိတ္မလားစီခ်င္ပါ ကိုကို”။ ကိုသာေက်ာ္၏ႏွလံုးသား ဆားႏွင့္အတို႔ခံရပိုင္ ခံစားလားရသည္။

ဖေနာင့္ကသြီး ေဂါင္းဖ်ားတက္လားသည္။ “ဟုတ္လား မႏွင္းဇီ၊ ေအတိုင္းျပည္မွာ ရခိုင္နာမည္ထားစြာႏွင့္ အစိုးရထိပ္ပိုင္းရာထူးကို မရႏိုင္ပ်ာလား။ စစ္ဗုိလ္ခ်ဳပ္ႀကီးတိ မျဖစ္ႏို္င္ပ်ာလား။ ႏိုင္ငံေတာ္အႀကီးအကဲ မျဖစ္ႏိုင္ပ်ာလား” ကိုသာေက်ာ္က ရင္ဆို႔ဆို႔ေျပာသည္။ မႏွင္းဇီသည္ အ၀ီးတနီရာသို႔ၾကည့္ယင္း ေျပာလာသည္။ “ဟုတ္ေတ ကိုကို ။ ေအခ်င့္ အမွန္ပါ။ မႏွင္းဇီ ကိုကို႔ကို စမခ်စ္ခင္ကပင္ ေအကိစၥကို အယင္စိုင္းစားၿပီးသားပါ။ အထူးသျဖင့္ သားသမီးတိ အနာဂါတ္ခရီး။ ရခိုင္သားတေယာက္ႏွင့္ရေရ မႏွင္းဇီသားသမီးတိ ေအတိုင္းျပည္မွာ ဇာပိုင္လူရာ၀င္လဲဆိုစြာကိုပါ”။ ကိုသာေက်ာ္ နားလည္လိုက္ပါပ်ာ။

မႏွင္းဇီး၏စကားလံုးမ်ားသည္ ကိုသာေက်ာ္၏ႏွလံုးသားကို မွ်ားခၽြန္းခၽြန္းႏွင့္ တခ်က္ခ်င္းထိုးနီေရပိုင္ ခံစားမိသည္။ ကိုသာေက်ာ္ ဇာလည္းဆက္ေျပာခ်င္ပ်ာ။ ထိုနိက မႏွင္းဇီကို သူ႔အိမ္သွ်မ္းလမ္းထိ ကိုသာေက်ာ္လိုက္ပို႔သည္။ သို႔ေသာ္ စကားတခြန္းမေျပာျဖစ္။ ခ်စ္သူႏွစ္ဦး၏အိမ္အျပန္လမ္းရီးသည္ ဆိတ္ၿငိမ္လြန္းလွ၏။ မႏွင္းဇီ႐ို႕အိမ္သို႔ေရာက္ေသာ္လည္း စကားတခြန္းမွ်မေျပာမဆိုဘဲ လွည္းတန္းအခန္းသို႔ ကိုသာေက်ာ္ လွည့္ျပန္လာလတ္သည္။ လာလမ္းတေလွ်ာက္ ကိုသာေက်ာ္၏အေတြးအာရံုကို မႏွင္းဇီ၏စကားလံုးမ်ားက ႀကီးစိုးထားသည္။ ႏွလံုးသားျဖင့္ရင္း၍ခ်စ္ရပါေသာ္လည္း ဘ၀ကား မႏွင္းဇီကို လက္ထပ္ရန္မျဖစ္ႏိုင္ေတာ့။ ကိုသာေက်ာ္ နားလည္သေဘာေပါက္လိုက္သည္။

(နိဂံုး)

မိုးလင္းေသာအခါ ကိုသာေက်ာ္ မႏွင္းဇီ႐ို႕အိမ္သို႔လားပါသည္။ မႏွင္းဇီက အိမ္တန္းခါးဖြင့္ပီးသည္။ ကိုသာေက်ာ္အိမ္ထဲ၀င္ရန္ စိတ္မဟိေတာ့ပါ။ အသင့္ရြီးယူလာေသာကဗ်ာႏွင့္ မႏွင္းဇီ အမွတ္တရပီးထားခေသာပစၥည္းမ်ားကို မႏွင္းဇီလက္ထဲ ပီးအပ္ယင္း ကိုသာေက်ာ္ မႏွင္းဇီကို ေၾကာခိုင္းလိုက္ပါသည္။

မႏွင္းဇီ

နင္ကျမန္မာ

ငါကရခိုင္

မ်ဥ္းၿပိဳင္ႏွစ္ေၾကာင္း

မဆံုေကာင္းပါ

ခြင့္လႊတ္လိုက္ပါ မႏွင္းဇီ --။

လူမ်ိဳးျခားကို လက္ငါးေခ်ာင္းမပီးလီကဲ့

ေဒဟင့္က အကၽြန္ေတာ္ (၂၀၀၁) ႏွစ္ ဧၿပီလက ရန္ကုန္သို႔လာဖို႔ခါ အေဘာင္သွ်င္မွာလိုက္ေတ စကားတခြန္းပါ။ အကၽြန္ေတာ္ ရန္ကုန္သို႔လားဖို႔အတြက္ ရြာကနီပနာ စစ္ေတြသို႔ မထြက္ခင္ မိုးထက္ဘက္မွာ အေဘာင္သွ်င္က ကၽြန္ေတာ့ကိုေခၚၿပီးေက ငါ့ၿမီးေခ် ငါ့ၿမီးေခ်အတြက္ အေဘာင္သွ်င္ လူႀကီးသူမတိ လက္ဆင့္ကမ္းခေရ စကားတခြန္းကို မွာလိုက္ခ်င္ေရဆိုပနာ ေဒစကားကိုေျပာလိုက္စြာပါ။ အေဘာင္သွ်င္က ဇာေျပာလဲဆိုေက “လူတိုင္းလူျပည္မွာ ဘ၀ႀကီးပြါးေရးအတြက္ လားေရာက္နီထိုင္ရေကလည္းေသာ့ လူမ်ိဳးျခားကို လက္ငါးေခ်ာင္း မပီးလီကဲ့” လို႔ အေဘာင္သွ်င္က ေျပာပါေရ။

ကၽြန္ေတာ္လည္း အေဘာင္သွ်င္ေျပာစြာကို နားမလည္လို႔ လက္ငါးေခ်ာင္းကို မပီးလီကဲ့ဆိုစြာ ဇာအဓိပၸါယ္ပါလဲလို႔ ျပန္မီးၾကည့္လိုက္ေတ။ ေယခါ အေဘာင္သွ်င္က ကြမ္းတစ္ယာယာပနာ အကၽြန္ေတာ့ကို ယွင္းျပပါေရ။ ငါ့ၿမီးေခ် လူ႔ဘ၀မွာ တုိးတက္ေအာင္ျမင္ဖို႔အတြက္ အ႐ိုအေသပီးသင့္ေရလူကို အ႐ိုအေသပီးရဖို႔။ ယင္းပိုင္ အရုိအေသပီးေရခါ ငါ့ၿမီးေခ် လက္ဆယ္ေခ်ာင္းကို အသံုးျပဳလို႔ အရိုအေသပီးလီ။ ငါ့ၿမီးေခ် တိုးတက္ေအာင္ျမင္လိမ့္ေမ။

လူတေယာက္မွာ လက္ေခ်ာင္းေခ် ဆယ္ခုစီပါေရမလား၊ လူႀကီးသူမတိကို အရိုအေသျပဳေရခါ ဆယ္ေခ်ာင္းလံုးကို အသံုးျပဳရေရ။ လူ႔သဘာအရ အခ်ိန္တန္အရြယ္ေရာက္လို႔ အိမ္ေထာင္ယာသားျပဳေရခါ သမက္တက္ပြဲမွာ ေယာက္်ားဘက္က လက္ငါးေခ်ာင္းနန္႔ မမဘက္က လက္ငါးေခ်ာင္းကို ေပါင္းစပ္ပီးကတ္ေတ။ ယင္းခ်င့္ကို အိမ္ေထာင္ျပဳေရလို႔ ေခၚေရ။ ယင္းပိုင္ အိမ္ေထာင္ျပဳေရခါ ငါ့ၿမီးေခ်ေရ ရခိုင္မဟုတ္ေတ လူမ်ိဳးျခားနန္႔ အိမ္ေထာင္မျပဳလီကဲ့လို႔ အေဘာင္သွ်င္က ေျပာခ်င္စြာ။

လူမ်ိဳးျခားကို လက္ငါးေခ်ာင္းပီးလိုက္ေက ကိုယ့္ဘ၀နစ္နာေရ။ ကိုယ့္လူမ်ိဳး၊ ကိုယ့္ယိုင္ေက်းမႈ၊ ကိုယ့္အစိုင္အလာတိ ဆံုးယံႈးတက္ေတ။ ငါ့ၿမီးေခ်ကို အေဘာင္သွ်င္႐ို႕ ထိန္းသိမ္းခေရ အမြီအႏွစ္တိကုိ ဆက္လက္ထိမ္းသိမ္းစီခ်င္ေရ။ အေဘာင္သွ်င္က ယင္းပိုင္ေျပာပနာ အဆံုးသတ္လိုက္ပါေရ။ အကၽြန္ေတာ္လည္း အေဘာင္သွ်င္နားမွာ တနားထိုင္ပ်ာ ရွိသံုးႀကိမ္ခိုးပနာ ျပန္ထပါလတ္ေတ။

အကၽြန္ေတာ့္ အေဘာင္သွ်င္စကားကို ရခိုင္သူ၊ ရခိုင္သား႐ို႕အားလံုး ေစာင့္ထိန္းႏိုင္ပါစီ။

(ရန္ႏိုင္စိုး)

ရခိုင့္အာဇာနီ (ALP) ဥကၠဌႀကီးႏွင့္ မိုးလင္းရာဇာစစ္ေၾကာင္း

“ေတာ္လွန္ေရးဆိုစြာ ကိုယ့္တိုင္းျပည္ကိုယ့္လူမ်ိဳး နယ္ခ်ဲ႕လက္ေအာက္ကလြတ္ေျမာက္ဖို႔အတြက္ လက္နက္ကိုင္တိုက္ပဲြ၀င္စြာျဖစ္ေတ။ တနည္းအားျဖင့္ ကယ္တင္ဖို႔ျဖစ္ေတ။ မတရားစိုးမိုးဗိုလ္က်၊ အႏိုင္က်င့္ညႇင္းပန္း၊ သိမ္းယူအျမတ္ထုတ္၊ အက်င့္ယုတ္ကို ဖယ္ထုတ္စြာျဖစ္ေတ။ ငါ႐ို႕တိစြာ ရီျခားၿမီျခားတိုင္းတပါးမွာလာေရာက္ၿပီးေက ဒုကၡဆင္းရဲခံေတာ္လွန္နီကတ္ေတ။ ရခိုင္ျပည္ေတာ္လွန္ေရးစြာ ရခိုင္ျပည္မွာဟိသင့္ေရ မွန္ေရ။ ေယေကလည္း နီရာေဒသပေယာဂေၾကာင့္။ ရည္မွန္းခ်က္ကိုနားလည္ကတ္ရဖို႔။ ခံယူခ်က္ၿမဲရဖို႔။ လက္ဟိႏိုင္ငံေရးအနီအထားႏွင့္ ျမန္မာလူမ်ိဳးေရး၀ါဒီမ်ားကိုသုတ္သင္ရာမွာ တဦးခ်င္းတေယာက္ခ်င္းတဖြဲ႕ခ်င္းထက္ ဘတူအဖိႏွိပ္ခံလူမ်ိဳးမ်ားႏွင့္ ပူးေပါင္းလက္တဲြတိုက္ခိုက္စြာက ပိုေကာင္းေရ”

“အစားဆင္းရဲ၊ အ၀တ္လွ်ိဳ႕တဲ့၊ နီရာထိုင္ခင္းပံုမွန္မဟိစြာ ေတာ္လွန္ေရးသမားတေယာက္အတြက္ မေျပာပေလာက္ေတဒုကၡအျဖစ္ ခံယူႏိုင္ရဖို႔။ တမ်ိဳးသားလံုးလြတ္ေျမာက္ခ်င္ေက ကိုယ့္တိုင္းျပည္ကိုကယ္တင္ခ်င္ေက ဇြဲမာန္သတၱိဟိရဖို႔။ ကိုယ္က်ိဳးစြန္႔ရဖို႔။ ေယမွရာ ေတာ္လွန္ေရးသမားေကာင္းပီသဖို႔”

၁၉၇၃-ခုႏွစ္ ဇႏၷ၀ါရီလ (၇) ရက္နိ ၀မ္းခစခန္း၌ စာရြီးသူအပါအ၀င္ရဲေဖာ္ခုႏွစ္ဦး လူသစ္အျဖစ္စတင္ေရာက္ေသာနိ။ ညစာထမင္းစားနီတုန္း ႏုတ္ဆက္စကားျဖစ္သည္။ ႏွဖူးက ေခၽြးတျပစ္ျပစ္စီးနီသည္။ မ်က္ႏွာျပင္ႏွင့္တကိုယ္လံုးမွာ မီးသြီးမ်ားပယ္က်ံနီသည္။ ၀မ္းသာမႈမ်ားက မ်က္ႏွာထက္တြင္ ေပၚနီသည္။

ထမင္းစားပြဲမွာ စားစရာငပိရည္၊ တို႔စရာသဖန္းသီးအျပင္ ဇာလည္းမဟိ။ ငပိရည္ႏွင့္ရခိုင္သား။ ရခိုင္သားႏွင့္ငပိရည္။ အ႐ိုးခံအမွန္ေျပာရေက ေအာ့အံမိသည္။ ေတာ္လွန္ေရးအတြက္ အသက္ပီးဖို႔ ဆံုးျဖတ္ထားၿပီးမွ အစားအေသာက္ဇီဇာေၾကာင္နီလို႔မျဖစ္။ ေတာ္လွန္ေရးအတြက္မီးသြီးဖုတ္နီေသာ ဥကၠဌႀကီးခိုင္မိုးလင္း၏စိတ္ဓါတ္ကို ႀကည္ညိဳသည္။ မိမိကိုယ္ကို ႏွစ္သိမ့္ရသည္။ ယင္းပိုင္ႏွင့္ ေတာ္လွန္ေရး၏ပထမညည့္ကို ကုန္လြန္စီခသည္။

ေနာက္တနိနီထြက္ခ်ိန္ (၉) ခ်က္တီးခန္႔။ ေကာ္မူးရာ ၀မ္းခစခန္း၏အေမွာင္ကို ထိုးေဖာက္ထြက္လာေသာေရာင္ျခည္မ်ားက သြယ္တန္းလွ်က္ဟိသည္။ က်ီးငွက္မ်ား ထိုပင္ေဒပင္ တပင္ထက္တပင္ ပ်ံသန္းဆူညံနီကတ္သည္။

စာရြီးသူႏွင့္ရဲေဖာ္မ်ားသည္ နီဆာလႈံယင္း ျဖစ္ေၾကာင္းကုန္စင္ ေျပာဆိုနီကတ္သည္။ ညီေခ်႐ို႕ ေဒကိုလာကတ္ဟု ဥကၠဌႀကီးကလွမ္းေခၚလိုက္သျဖင့္ အကၽြန္႐ို႕ သြက္သြက္ေခ်ေရာက္လားသည္။ မင္းက ဘုန္းႀကီးလူထြက္ဆိုေက အစားအေသာက္ ဆင္းရဲဒါဏ္ခ်က္ခ်င္း ခံႏိုင္ခ်င္မွခံႏိုင္ဖို႔။ က်င့္သားရေက စိတ္ဓါတ္ခိုင္လာဖို႔ ခံႏိုင္ရည္ဟိလာဖို႔ေသခ်ာေရ။

“ငါ့နာမည္ ခိုင္မိုးလင္း”

“မိုးလင္းေက နီမထြက္လား”

“ထြက္ပါေရ ဥကၠဌႀကီး”

“နီထြက္ေက နီေရာင္မျမင္လား”

“ျမင္ပါေရ”

“နီေရာင္ျမင္ေက အေမွာင္မေပ်ာက္လား”

“ေပ်ာက္ပါေရ”

“ရခိုင္ျပည္ကို ျမန္မာတိအုပ္ခ်ဳပ္နီေရ။ မေကာင္းဆိုးရြားတည္းဟူေသာ အေမွာင္ထုဖုံးလႊမ္းထားေရ။ အေမွာင္ထုကြယ္ေပ်ာက္ဖို႔ နီထြက္ဖို႔လို႔ေရ။ မိုးလင္းလို႔နီထြက္ေက အေမွာင္ေပ်ာက္ေတ။။ ေအနိေအရက္ကစၿပီးေက နီေရာင္လို႔ မင္း႐ို႕ကိုမင္း႐ို႕မွတ္ထား” ဟု စာရီြးသူႏွင့္အဖြဲ႕အား နာမည္ကင္ပြန္းတပ္ပီးပါသည္။

ဥကၠဌႀကီးခိုင္မိုးလင္းသည္ အလြန္႐ိုးေျဖာင့္၏။ အရပ္မွာ (၅) ေပ (၁၁) လက္မ။ အသက္အရြယ္အားျဖင့္ ငယ္ပင္ငယ္ေသာ္လည္း မိန္းမမလိုက္။ ေရႊမမက္ေငြမမက္။ တပည့္မမြီး။ လက္ေအာက္ငယ္သားမ်ားကိုဆက္ဆံရာတြင္ တန္းတူရည္တူဆက္ဆံသည္။ ခန္႔ျငားလွပသည့္ ဥပဓိ႐ုပ္ဟိသည္။ မည္သည့္အလုပ္မဆို ျပတ္သားတိက်သည္။ ယံုၾကည္ခ်က္ႏွင့္အတူ ကာယဥာဏစြမ္းအားျဖင့္ မွန္မွန္ကန္ကန္ေဆာင္ရြက္သည္။ တိုင္းျပည္ႏွင့္လူမ်ိဳးအေပၚသစၥာဟိသကဲ့သို႔ ေအာက္လက္ငယ္သားမ်ားကိုလည္း ငဲ့ညွာသည္။ ထူးကဲေျပာင္ေျမာက္ေအာင္ ဆံုးမပီးႏိုင္သည္။

ေကာ္မူးရာစုေဆာင္းေရးအျဖစ္ လူအင္အား (၅၀) ဟိသည္ႏွင့္ မဟာမိတ္ကရင္စခန္း၌ အၿခီခံစစ္သင္တန္းပီးသည္။ ယုန္းလုပ္ငန္း၊ လက္ႏွိပ္စက္သင္တန္း၊ မိုင္းသင္တန္း၊ လက္နက္ႀကီးသင္တန္း၊ ဆက္သြယ္ေရးသင္တန္းႏွင့္ သူနာျပဳသင္တန္းစသည္မ်ားကိုသင္ၾကားရာ သင့္ေတာ္ေရပိုင္မြမ္းမံပီးသည္။

(၁၉၇၄) ခုႏွစ္တြင္ ရဲေဖာ္သစ္မ်ားအဆက္မျပတ္ေရာက္လာ၍ အင္အားေကာင္းလာသျဖင့္ သင္တန္းကို ပထမ၊ ဒုတိယ၊ တတိယ၊ စတုတၳစသည္ျဖင့္သတ္မွတ္၍ ကရင္တပ္မေတာ္၌ တက္ေရာက္သင္ၾကားစီသည္။ (၁၉၇၄) ခုႏွစ္မွာပင္ ျမ၀တီ၊ သကၤန္းညီေနာင္၊ မဲပလဲစခန္းမ်ားကို မဟာမိတ္တပ္မ်ားႏွင့္ပူးတြဲ၍ စစ္ဆင္ေရးျပဳလုပ္သည္။ ရခိုင္တပ္မေတာ္မွာ အင္အားရာေက်ာ္လာသည္ႏွင့္အမွ် ေအာင္လံထူ၊ အေလးျပဳသစၥာဆိုရသည္။ စစ္အင္အားကိုလည္း ပိုမိုလႈပ္လွ်ားသည္။ အယင္ ႐ိုင္ဖယ္ေသနတ္မွ ေခတ္မွီေမာင္း ျပန္ေသနပ္မ်ားကို တပ္ဆင္ပီးသည္။ ရိကၡာမ်ားကိုလည္း ကရင္မဟာမိတ္တပ္ရင္းမွ လိုေလေသးမဟိထုတ္ပီးသည္။ ရခိုင္ျပည္လြတ္ေျမာက္ေရးတပ္မေတာ္ကို စစ္ေၾကာင္းႀကီးေလးေၾကာင္းျဖင့္ မဟာမိတ္ (KNU) တပ္မေတာ္ႏွင့္အတူ ကရင္ျပည္ေဒသတေလွ်ာက္ ထိုးစစ္ဆင္တိုက္ခိုက္သည္။

စစ္ေၾကာင္းလားရာေဒသတေလွ်ာက္ ႐ိုးသား၍သနားဖို႔ေကာင္းေသာ ကရင္ျပည္သူမ်ားအား စီးပြားေရး၊ က်န္းမာေရး၊ လူမႈေရးအဆင့္ျမင့္မားလာစီရန္ ပီးသင့္သည့္အကာအကြယ္ကိုပီး၊ မသိနားမလည္သည္မ်ားကို သင္ၾကားပိုခ်ျပဳလုပ္ရသည္။ တရြာ၀င္တရြာထြက္ တိုက္ယင္းခိုက္ယင္း၊ လွည့္ယင္းလည္ယင္း၊ စည္း႐ံုးယင္း ကရင္ျပည္တြင္ ရခိုင္စစ္သည္မ်ားကို ကရင္ျပည္သူမ်ားက ယံုၾကည္အားထားလာသည္။ တမ်ိဳးတည္းတဆြီတည္းပမာ ခ်စ္ခင္ရင္းႏွီးလာသည္။ ရခိုင္စစ္တပ္မ်ား ကရင္ကၽြန္းရြာမ်ားေရာက္သည္ႏွင့္ ဆန္ဖြတ္ထင္းခြဲ၊ ေမာင္းေထာင္းအလုပ္၀င္လုပ္သည္။ လုပ္အားပီးသည္။ သို႔ျဖင့္ ကရင္ျပည္တြင္ ရခိုင္ရဲေဖာ္မ်ားအတြက္ အစားအေသာက္မယွား။ ပီးကမ္းခ်င္သူမ်ားသည္။ လက္ကမ္းႀကိဳဆိုသည္။ သားႏွင့္အမိ၊ ေမာင္ႏွင့္ႏွမ၊ တမိတည္းသားပမာ ခ်စ္ခင္သည္။

ကရင္ျပည္တြင္ မဟာမိတ္ (KNU) ႏွင့္ စစ္ဆင္ေရး ေဒသတေလွ်ာက္ ၿမိဳ႕သိမ္းတိုက္ပြဲ၊ ရင္ဆိုင္တိုက္ပြဲ၊ ေျပာက္က်ားတိုက္ပြဲ၊ စခန္းသိမ္းတိုက္ပြဲ၊ မရြီမတြက္ႏိုင္ေအာင္တိုက္ခရသည္။ မိုးလင္းရာဇာစစ္ေၾကာင္းမွ ရခိုင္ျပည္လြတ္လပ္ေရးတပ္မေတာ္၏ ရဲေဖာ္ (၃၁) ဦး အသက္ပီးခရသည္။ ကရင္ရခိုင္ ခ်စ္ၾကည္ေရးမ႑ိဳင္ကို သြီးခင္း၍စိုက္ထူခသည္။ ကရင္ႏွင့္ရခိုင္သမိုင္းတြင္ကား မွတ္တိုင္အျဖစ္ ထင္ရွားၿပီးျဖစ္သည္။

၁၉၇၆-ခုႏွစ္ ဇြန္လ (၅) ရက္ ေသာ္လဲထားစခန္း

ရဲေဘာ္႐ို႕ ငါ႐ို႕ရခိုင္တပ္မေတာ္ေရ မဟာမိတ္နယ္ၿမီ ေဒသခံမ်ားႏွင့္ပူးေပါင္း၍ ရန္သူျမန္မာလူမ်ိဳးေရး၀ါဒီတိကို သုတ္သင္လာစြာ (၂) ႏွစ္ေက်ာ္ (၃) ႏွစ္ထဲေရာက္ပ်ာ။ ရဲေဘာ္႐ို႕အသိ။ စစ္ေရးႏိုင္ငံေရး၊ တိုက္ခိုက္ေရး နီရာတိုင္းမွာ ေအာင္ပြဲခံနီတုန္း။ ေနာက္ထပ္လည္း ဆက္ေအာင္ခန္႔သိမ့္။ ဦးတည္ခ်က္၊ ရည္မွန္းခ်က္က်န္သိမ့္ေရ။ ယင္းရည္မွန္းခ်က္မွာ ရခိုင္ျပည္ ရခိုင္လူမ်ိဳးလြတ္ေျမာက္ေရးႏွင့္ ရခိုင့္အခ်ဳပ္အခ်ာအာဏာ ရခိုင္ျပည္သူ႔လက္၀ယ္ ျပန္ေရာက္ေရးျဖစ္ေတ။ ငါ႐ို႕ရခိုင္တပ္မေတာ္မွာ လံုးလံုးတာ၀န္ဟိေရ။ ယင္းေၾကာင္း (၁၉၇၆) ခုႏွစ္ ဇြန္လ (၂၀) ရက္နိကို ရခိုင္ျပည္သို႔ျပန္ဖို႔နိအျဖစ္ သတ္မွတ္ေတ။ ရဲေဖာ္အားလံုး လက္ခုတ္လက္၀ါးတီးေထာက္ခံသည္။

ဆက္လက္ၿပီးေျပာခ်င္စြာက ငါ႐ို႕ရဲေဘာ္႐ို႕အားလံုး မိုင္ေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာကို ေက်ာ္ျဖတ္ရဖို႔။ ဆင္းရဲ၊ ပင္ပန္း၊ ငတ္ျပတ္ျခင္းႏွင့္ ရင္ဆိုင္ရဖို႔။ ရန္သူႏွင့္လည္း တိုက္ပြဲတိအမ်ားႀကီးတိုက္ရဖို႔။ ဇာပိုင္ပင္အခက္ခဲဟိဟိ သတၱိမြီးကတ္ရဖို႔၊ ဇဲြဟိရဖို႔။ ခံႏိုင္ရည္ဟိရဖို႔။


ေအအက်ပ္အတည္း၊ အခက္အခဲ၊ ပင္ပန္းဆင္းရဲကို မ်ိဳးခ်စ္စိတ္၊ တိုင္းျပည္ကိုကယ္တင္လိုစိတ္ႏွင့္ ေက်ာ္ျဖတ္ရဖို႔။ အခက္အခဲတိကို ခံႏိုင္ရည္မဟိသူ၊ ခံႏိုင္ရည္မဟိလို႔ ယူဆသူ၊ ေတြေ၀နီလူတိ အခုကပင္ထြက္က်န္လိုက္ကတ္။ ရန္သူဘားမွာ လံုး၀ဒူးမေထာက္၊ လက္မေျမႇာက္ရ။ ရခိုင္လက္နက္ ရခိုင္လက္ထဲမွာဟိရဖို႔။ စိတ္ပ်က္သူ၊ စိတ္ဓါတ္က်လူတိ လက္နက္ကိုအပ္။ ထြက္စာတင္။ စားစရိတ္လမ္းစရိတ္ (၅၀၀၀) ထုတ္ပီးလိုက္မည္။ အားလံုးသေဘာေပါက္ နားလည္ကတ္ယင့္လား။

“ဟုတ္ပါေရ”

“စိတ္ပ်က္ေတလူဟိလာ”

“မဟိပါ”

“ရခိုင္ျပည္ကိုခ်ီတက္ကတ္ဖို႔မဟုတ္လား”

“ခ်ီတက္ပါဖို႔”

“စစ္ေၾကာင္းသတ္မွတ္မည္။ နားေထာင္”

“စစ္ေၾကာင္းနာမည္ - မိုးလင္းရာဇာစစ္ေၾကာင္း”

“မိုးလင္းရာဇာစစ္ေၾကာင္း”

“မိုးလင္းရာဇာစစ္ေၾကာင္း”

၀န္းက်င္တခုလံုးကို ရခိုင္လြတ္ျပည္လြတ္ေျမာက္ေရးပါတီ၊ မိုးလင္းရာဇာစစ္ေၾကာင္းအသံက လႊမ္းမိုးလားသည္။ ရဲေဖာ္အားလံုး ရဲစိတ္ရဲမာန္ ဇာတိမာန္ျဖင့္ ၀မ္းေျမာက္ကတ္ရသည္။

သီမင္းႏွင့္မိုးလင္းရာဇာစစ္ေၾကာင္း

အခါသမယမွာ အေမွာင္အားေကာင္းခ်ိန္ လမိုက္ညျဖစ္သျဖင့္ စၾကၠာ၀ဠာတခြင္လံုး ၾကည္လင္ျခင္းမဟိ။ ေငြစင္ၾကယ္ေခ်တိ တိမ္တိုက္မ်ားေနာက္ကြယ္မွ ပုန္းလွ်ိဳ႕၀ွက္လွ်ိဳ႕ေဂါင္းျပဴလွ်က္ဟိ၏။ အကာလ၀န္းက်င္ အလင္းဟူ၍မဟိ၊ အေမွာင္ပကတိ ႀကီးစိုးလွ်က္ဟိ၏။ ၀န္းက်င္တခုလံုး ၿငိမ္ဆိတ္လွ်က္။ အေတြးမ်ားျဖင့္အိပ္မေပ်ာ္။ သိလာရသည္က နက္ဖန္ခါ။ ျပန္ရဖို႔ယာေထာ - ရင္ထဲကအသိ။

ရင္းႏွီးမႈ၊ ခင္မင္မႈ၊ ခ်စ္ခင္မႈ၊ တြယ္တာမႈသံေယာဇဥ္မ်ားျဖင့္ ညည့္ဦးပိုင္းႏႈတ္ဆက္ခရသည့္ ရဲေဖာ္ရဲဖက္၊ သီေဖာ္သီဖက္၊ သူငယ္ခ်င္းမ်ား၊ ကရင္ျပည္သူမ်ား၊ အထူးသျဖင့္ ရင္ထဲမွာ ႏႈိးဆြခံစား၊ သံေယာဇဥ္ပြားမိသည့္အမိုး၊ ေနာ္ဖလဲထူး၊ ဖထီးေစာေက်ာ္၊ ေဒးမူးေနာ္ခ်ိဳေအး။

မလႊဲသာ၊ ခြဲခြာရမည့္အသိတရား။ စီးက်သည့္မ်က္ရည္။ ပူေလာင္သည့္ႏွလံုးသား။ မ်က္ႏွာကိုလက္အုပ္ၿပီးငိုသံမ်ားက စာရြီးသူ၏ႏွလံုးသားကို ဒါးပါးပါးႏွင့္လွီးျဖတ္လိုက္ေတပိုင္ ခံစားရပါေရ။

“မငိုပါကဲ့ - ေဒးမူ။ အမိုးဖထီး - မငိုပါကဲ့”

“အမိုး၊ ဖထီး၊ ေဒးမူ၊ မ်က္ရည္က်စြာကိုျမင္ေက မခ်ိေအာင္ခံစားရေရ။ ကုသိုလ္ကံေထာက္မလို႔ သီကံမေရာက္ သက္မေပ်ာက္ေက ေဒးမူ႐ို႕ပါးကို အေရာက္ျပန္လာခပါေမ”

ေျပာရာေျပာရသည္ ရင္ထဲမွာ ထိမ္းမႏိုင္ခဲမရ။ က်လာသည့္မ်က္ရည္။ အံုပုန္းလူမသိ။ စစ္သားႀကီးက မ်က္ရည္သုတ္လို႔ တပ္ရင္းထဲျပန္လာလတ္ရသည္။ ဆိတ္ၿငိမ္ေသာအေမွာင္က တစထက္တစလႊမ္းမိုးလာကာ ပုရစ္သံ၊ ပုဇဥ္းသံ၊ ေတာတိရိစၦာန္သံပင္မၾကားရ။ အပ္က်စြာကိုပင္ ၾကားဖို႔ထင္သည္။

အိပ္မရလီ စိတ္ကဂေယာက္ဂယက္ျဖစ္လီ။ အေတြးသံသရာ ၀ဲခ်ာလည္လွ်က္ ညည့္ဦးယံ တေမွးေခ်လည္းအိပ္မေပ်ာ္။ မိုးစင္စင္လင္းလတ္သည္။ တပ္မွဴးတပ္ဗိုလ္မ်ားအမိန္႔အတိုင္း ကိုယ့္အထုပ္ကိုယ္ထမ္း။ ကိုယ့္လက္နက္ကိုယ္ကိုင္။ လားရဖို႔ခရီးစဥ္အတိုင္း စီစဥ္ကတ္ရသည္။

(၁၉၇၆) ခု ဇြန္လ (၂၀) ရက္။

ေဒတသက္မိလို႔ရလီဖို႔မဟုတ္။ ကရင္ျပည္နယ္ေသာ္လဲထာစခန္းမွ ထိုင္းႏိုင္ငံဖက္သို႔ စက္ဘုတ္ျဖင့္ မိုးလင္းရာဇာစစ္ေၾကာင္းကူးသည္။

အတိတ္သည္ အရိပ္ကဲ့သို႔ စိတ္အယဥ္၀ယ္ နစ္ေမ်ာခ်င္တိုင္းႏွစ္ေမ်ာနီလိမ့္မည္။ အၿငိဳးႀကီးေရ ဇြန္လမိုးကလည္း မၫွာမတာ တၿဂိဳင္ၿဂိဳင္းရြာသည္။ ေအပိုင္ပင္လည္း အၿငိဳးႀကီးပါလား မိုးမင္းႀကီး။ စိတ္ထဲရင္ထဲမွာ ကိုယ့္တိုင္းကိုယ့္ျပည္ျပန္ရဖို႔စြာေတာင္ ၀မ္းမသာ။ တခုခုက်န္ခေရပိုင္ ဟာလာဟင္းလင္းႀကီး။ ေဆာင္းညည့္အိမ္မက္လည္းမဟုတ္။ က်န္လိုက္ခဖိ ကရင္ျပည္။ လြမ္းက်န္ခဖိ ေဒးမူ။ ခြင့္လႊတ္ကတ္ပါ၊။ ႏွစ္သိမ့္ပါရစီ။

ထိုင္းႏိုင္ငံမွ ျမန္ႏိုင္ငံသွ်မ္းျပည္ဟိရာသို႔တည့္တည့္ ၿခီက်င္တမ်ိဳး၊ ကားစီး၍တဖံု၊ ဗိုလ္မွဴးႀကီးခြန္လံုဖစခန္းသို႔ ဦးတည္းထြက္ခြာသည္။ မိုးစုန္းစုန္းခ်ဳပ္မွ မိုးလင္းရာဇာစစ္ေၾကာင္းေရာက္သည္။ ႏွစ္ရက္နားၿပီးေနာက္ နိမရြီးညည့္မေယွာင္ ေတာ၊ ေခ်ာင္း၊ ေျမာင္္၊ ျမစ္၊ ျပား၊ ျပင္၊ ၿခံဳ၊ ေဂ်ာက္၊ ေတာင္ေစာက္ေတာင္ျမင့္၊ ေတာင္စြယ္ေတာတန္း အေကြ႕အေကာက္၀ကၤဘာေပါင္းေသာင္းေျခာင္ေထာင္ကိုေက်ာ္ျဖတ္ယင္း သွ်မ္းျပည္ေတာင္ပိုင္း၊ ေမအိုးရြာနား၊ ပအို႔ျဖဴခြန္စံသိန္းစခန္းသို႔ေရာက္သည္။

ေမအိုးရြာပအိုးစခန္းတြင္ မိုးလင္းရာဇာစစ္ေၾကာင္း (၅) ရက္မွ် အနားယူသည္။ ယင္းစခန္းမွ သံလြင္ပအိုးစခန္းသို႔ ခ်ီတက္သည္။ သံလြင္ျမစ္ကိုစက္ဘုတ္ျဖင့္ကူးရသည္မွာ ေတြးၾကည့္လွ်င္အသဲယားသည္။ ခရီးကပန္း၊ လမ္းကၾကမ္းး။ သမင္ေတာက္သံ၊ ဂ်ီေဟာက္သံ။ ေတာဘယံမွာ၊ ေတာင္ဘယံမွာ။

တိုင္းျပည္ႏွင့္လူမ်ိဳးအက်ိဳးအတြက္ တာ၀န္က်ီကတ္ရမည္။ တပ္မွဴးတပ္ဗိုလ္မ်ားအမိန္႔ နာခံရမည္။ ဇြဲသတၲိ၊ လံု႔လ၀ိရိယဟိကတ္ရမည္။ ဗူးကိုမြိရာ သစ္ကိုေဂါင္းအံုးဆိုစြာ ေတာ္လွန္ေရးသမားအတြက္ ျပႆနာမဟုတ္။

ရန္သူကိုအထင္ေသးလို႔မျဖစ္။ စစ္ေၾကာင္းကို တပ္စုတပ္စိတ္ျဖန္႔၍ ခရီးႏွင္ရသည္။ ဟုိပုန္းၿမိဳ႕နယ္ ဆီဆိုင္ၿမိဳ႕နယ္သို႔ေရာက္ေသာခါ ရဲေဘာ္ႏွစ္ေယာက္ေပ်ာက္နီသည္။ ခိုင္ေက်ာ္ဇံဟိန္းႏွင့္ ခိုင္သံမဏိႏွစ္ေယာက္ သီသည္ရွင္သည္မသိရ။ သူ႐ို႕ႏွစ္ေယာက္ေရာက္မလာႏိုင္၍ စိတ္မေကာင္းဘဲ သွ်မ္းျပည္ေတာင္ပိုင္းမွ အလယ္ပိုင္းသို႔ ဆက္လက္ခ်ီတက္ကတ္ရသည္။

အထူးသျဖင့္ ေလးက်ား-မိုင္းကိုင္ ကားလမ္းကိုျဖတ္ၿပီးမွ သွ်မ္းျပည္အလယ္ပိုင္းသို႔ ေရာက္မည္ဟုသိရသည္။ ေဒသခံႏွင့္မဟာမိတ္မ်ားေျပာျပခ်က္အရ သီမင္းတမန္ကားလမ္းအျဖစ္ နာမည္ႀကီးသည္။ ေတာ္လွန္ေရးသမားမ်ားကို ဒုကၡအပီးဆံုးကားလမ္းဟုဆိုသည္။

မိုးလင္းရာဇာစစ္ေၾကာင္း၏ခံယူခ်က္က ေကြ႕ေယွာင္လို႔ရေကေကြ႕ေယွာင္။ တြိေကရင္ဆိုင္။ ေနာက္ဆုတ္ဖို႔လံုး၀မဟိ။ လွ်ိဳ႕၀ွက္ခ်က္ကို အသီထိန္းသိမ္းရမည္မွာ တပ္မွဴးတပ္ဗိုလ္ အားလံုးနားလည္ၿပီးေသာအလုပ္။ မိုးႀကိန္းႀကိန္းရြာသည္။ လီျပင္းတိုက္သည္။ နိႏွင့္ညဥ့္၊ ညဥ့္ႏွင့္နိ၊ မိုးရြာလီထ၊ အခ်မ္းအပူမဟိ။ ရန္သူလႈပ္လွ်ားမႈအနီအထားကို သံုးသပ္ရသည္။ ရန္သူ၏ငိုက္ကြက္ကိုရွာရသည္။ ရန္သူေပ်ာ့ကြက္ကိုစီးရသည္။ ရန္သူတိ ကတုတ္ထဲမွာ အအိပ္ၾကဴးနီပံုရသည္။ ဖင္ထဲႄကြက္၀င္လို႔ေတာင္ႏိုးဖို႔မဟုတ္။ သီမင္းတမန္ကားလမ္း ျဖတ္ကူးရာတြင္ ေသနပ္တခ်ိန္းလည္းမေဖာက္ခရလို႔ စိတ္ထဲမွာ အခဲမႀကီ။ သွ်မ္းျပည္အလယ္ပိုင္း မိုးဟိန္းစခန္းကို ေကာင္းေကာင္းမြန္မြန္ေရာက္သည္။

သွ်မ္းျပည္အလယ္ပိုင္းမွ ေျမာက္ပိုင္းသို႔ခ်ီတက္ရာတြင္ ျမန္မာစစ္တပ္ကို တိမ္းေယွာင္ရေရပိုင္ ကြန္မ်ဴနစ္ပါတီကိုလည္း လမ္းလႊဲခရသည္။ ငါးခူလည္းစူး ငါးေၾကးလည္းစူး ကြန္မ်ဴနစ္တိက ၀င္ေရာက္ၿခီယႈပ္သည္။ သွ်မ္းျပည္ေျမာက္ပိုင္း ကခ်င္တပ္မဟာ (၄) ဗိုလ္မွဴးႀကီး ေဇာ္ဘန္စခန္းကိုအေရာက္ အခက္အခဲေျမာက္မ်ားစြာျဖင့္ ခ်ီတက္ခရသည္။

ကခ်င္တပ္မဟာ (၄) တြင္ ရက္ေပါင္း (၃၀) ခန္႔အနားယူၿပီးသည္။ ရဲေဘာ္အားလံုး တက္ႄကြတုန္းျဖစ္သည္။ အီးျခင္းပူျခင္း၊ ငတ္ျခင္းမြတ္ျခင္းကို ဂရုမစိုက္။ ရခိုင္ျပည္သို႔ မိုးလင္းရာဇာစစ္ေၾကာင္းေရာက္ေရးသည္ရာ ပဓာန။

ဆက္လက္ၿပီးထြက္ခြာရာ သိႏၷီၿမိဳ႕နယ္အတြင္း ရန္သူစစ္ေၾကာင္းေနာက္မွလိုက္သည္။ ရန္သူစစ္ေၾကာင္းကို နားလွည့္ပါးလွည့္ ေယွာင္ကြင္းႏိုင္ခသည္။ ရန္သူ၏စစ္ဆင္မႈ အဆံုးသတ္ျပန္လည္ဆုတ္ခြာလားၿပီးမွသာလွ်င္ မိမိဦးတည္ရာ ကခ်င္ျပည္ဖက္သို႔ ခ်ီတက္ခရသည္။

ေရႊလီျမစ္အနား ေရႊပေလာင္ရြာ၀န္းက်င္၌စခန္းခ်ၿပီး ေခတၱထမင္းစားသည္။ ေဒသခံကခ်င္တပ္မွ ရန္သူျမန္မာစစ္တပ္အမွတ္မွား၍ မဆင္မျခင္ပစ္ခတ္ျခင္းေၾကာင့္ မိုးလင္းရာဇာစစ္ေၾကာင္းမွ ဆီးတပ္ၾကပ္တဦးက်ဆံုးသည္။ စစ္ေၾကာင္းရဲေဘာ္အားလံုး စိတ္မေကာင္း။ ေဒါသလည္းျဖစ္သည္။ ၿခီမုန္းပစ္ရန္လည္း အဆင္သင့္ဟိသည္။ ပစ္ခတ္ထြက္ၿပီးလားေသာ ကခ်င္တပ္မွာလည္း ၿမီလွ်ိဳးမိုးပ်ံေပ်ာက္လားခသည္။ က်ဆံုးလားေသာ ဆီးတပ္ၾကပ္ႀကီးအေလာင္းကိုၾကည့္၍ ႏွေျမာသည္။ ၀မ္းနည္းပက္လက္ျဖစ္ရသည္။ စိတ္မေကာင္းစြာျဖင့္ သြီးေသာက္ရဲေဖာ္အားသင္းၿဂိဳဟ္ၿပီး ေရႊလီျမစ္ကိုျဖတ္၍ ကခ်င္တပ္မဟာ (၃) ဌာနခ်ဳပ္သို႔ေရာက္သည္။

ကခ်င္တပ္မဟာ (၃) ဌာနခ်ဳပ္တြင္ ဗမာျပည္ကြန္မ်ဳနစ္ပါတီတပ္ရင္း (၁၉၂) မွ တပ္ဖြဲ႕တဖြဲ႕သည္ ရခိုင္တပ္ႏွင့္ စိစပ္ေဆြးေႏြးလိုေၾကာင္း အေၾကာင္းၾကားလာသည္။ ဥကၠဌႀကီးခိုင္မိုးလင္းမွ တဦးတည္းမဆံုျဖတ္ဘဲ တပ္မွဴးတပ္ဗိုလ္မႈး တာ၀န္ခံမ်ားႏွင့္အတိုင္ပင္ျပဳၿပီး ခရီးလားနီဆိုက္ မေဆြးေႏြးသင့္ေၾကာင္းတင္ျပသျဖင့္ အစီအစဥ္ကိုပယ္ဖ်က္လိုက္သည္။ ကခ်င္တပ္မဟာ (၃) မွ ကခ်င္တပ္မဟာ (၂) သို႔ခရီးဆက္သည္။

ကခ်င္တပ္မဟာ (၂) ႏွင့္ ရခိုင္ရဲေဘာ္မ်ား

မိုးလင္းရာဇာစစ္ေၾကာင္း နိမအားညမအား ကရင္ျပည္မွ သွ်မ္းျပည္ေတာင္ပိုင္းေျမာက္ပိုင္း၊ အလယ္ပိုင္းကို ေတာလမ္းခရီးသတ္သတ္ နိရက္ဆက္ဆက္ျဖတ္ေက်ာ္လာသည္မွာ ကခ်င္ျပည္နယ္ တပ္မဟာ (၄) (၃) (၂) အထိဆက္တိုက္ျဖစ္သည္။ ရဲေဖာ္မ်ားမွာလည္း ခရီးပမ္းလွ်က္ဟိသည္။ စိတ္ဓါတ္ေရးရာခိုင္တုန္းျဖစ္ေသာ္လည္း ကာလေဒသပေယာဂတည္းဟူေသာ ၀ိေရာဓိကိုမွီ၍ ကခ်င္တပ္မဟာ (၂) တြင္ အနားယူရန္ ဥကၠဌႀကီးခိုင္မိုးလင္းစီစဥ္သည္။

အိမ္သွ်င္ ကခ်င္တပ္မဟာ (၂) မွလည္း ရခိုင္တပ္အား အပိုအလိုမဟိျပဳစုသည္။ တာ၀န္ယူ ဒိုင္ခံေကၽြးသည္။ ရခိုင္တပ္မေတာ္ကို ႀကိဳက္သေလာက္နီဖို႔ စီစဥ္ပီးသည္။ အစားအေသာက္၊ အနီအထိုင္၊ အ၀တ္အစား၊ ဆီး၀ါးမက်န္ကူညီသည္။ အထူးသျဖင့္ ကခ်င္ရဲေမမ်ားက အနီးကပ္ျပဳစုသည္။ လိုသည္ထက္ပို၍ အခြင့္အလမ္းပီးသည္ဟုဆိုႏိုင္သည္။ ရခိုင္ရဲေဖာ္မ်ားပင္ပမ္းခသမွ် အေညာင္းေျပရသည္။ ကခ်င္တပ္မဟာ (၂) က ဧည့္၀တ္က်ီပါသည္။ သို႔ေသာ္ တိုင္းျပည္ႏွင့္လူမ်ိဳးအတြက္ဆိုေရအသိစိတ္က ႏွလံုးသားလႈံ႕ေဆာ္မႈကို အရည္ေပ်ာ္စီသည္။

ကခ်င္တပ္မဟာတြင္ (၃) လ ခန္႔အနားယူၿပီး မိုးလင္းရာဇာစစ္ၾကာင္းခရီးဆက္သည္။ တေတာ၀င္ တျပန္သန္း၊ ရက္ခ်င္းနိခ်င္း ခ်င္းတြင္းျမစ္ႏွဖူးသို႔ေရာက္သည္။ ခ်င္းတြင္းျမစ္၀န္းက်င္တေလွ်ာက္သည္ ေတာ႐ိုင္းသတၲ၀ါ က်ားဆင္ေတာင္ႏြား၊ ႀကံ့႐ိုင္းအစဟိသည္မ်ား က်က္စားရာျဖစ္သည္။ တဖက္ကရန္သူကို သတိထားနီရေရပိုင္ ေတာေကာင္မ်ား၏အႏၲရာယ္ကိုလည္း ထည့္တြက္ရသည္။

ကံေကာင္းေထာက္မ၍လားမသိ လီသွ်ဴးလူမ်ား ေတာဆင္လိုက္၍ ထြက္ၿပီးလာကတ္သည္။ သူ႐ို႕မွာ ေလာင္းပါသျဖင့္ သူ႐ို႕ႏွင့္အတူ တနီကုန္ကူးခတ္ရသည္။ ျမစ္ဆိပ္တြင္ စခန္းခ်အိပ္ရန္စီစဥ္နီဆိုက္ ဟိမ၀ႏၲာေတာင္မွေတာ႐ိုင္းဆင္မ်ား အုပ္စုလိုက္ဆင္းလာသျဖင့္ ေတာဆင္႐ိုင္းမ်ားႏွင့္ တိုက္ပြဲျဖစ္ရသည္။ အာ႐ုဏ္က်င္းသည့္တိုင္ ဇာသူလည္းမအိပ္၀ံ့။

မိုးလင္းေသာအခါ ခရီးျပန္ဆက္ရသည္။ ပထမတြင္ ေခ်ာင္း၊ ေျမာင္မ်ားကိုျဖတ္ရသည္။ ထိုေနာက္ ရပ္ေစာက္ေတာင္မ်ားကိုတက္ရသည္။ ေတာင္ကမ္းပါးမ်ားကို ပတ္ရသည္။ အထက္မွေအာက္သို႔ငံုၾကည့္လိုက္လွ်င္ အသဲယားသည္။ ဤေတာင္တန္းတေလွ်ာက္ အတက္သတ္သတ္ ေတာင္ေပါင္းမ်ားစြာတက္ရသည္။ အအီးဒါဏ္က သြီးမဟိပ်ာလားထင္ရသည္။ ေတာင္ထိပ္ေရာက္မွ ဟိမ၀ႏၲာ စာရမတီေတာင္တန္းျဖစ္ေၾကာင္း သိသည္။

စာရာမတီေတာင္တန္းမွ အႏၲာရာယ္

စာရာမတီေတာင္ ဟိမ၀ႏၲာေတာင္ နာဂေတာင္တန္းကို အေခ်ခါ ေက်ာင္းသားဘ၀တြင္ သင္ဖူးပါသည္။ ဤေတာင္တန္းႀကီးမ်ားသို႔ တႀကိမ္တေခါက္ ေရာက္ဖူးလိမၼည္ဟုမထင္မိခ။ အိမ္မက္ေတာင္မမက္ဖူး။ လူ႔ဘ၀ကားဆန္းၾကယ္ပါ၏။ ကမၻာႀကီးအက်ဥ္းေခ်ဟု စကားအျဖစ္ေျပာဖူးသည္။ ေျပာမယံု၊ ႀကံဳမွသိဆိုသည္အတိုင္း စာရာမတီေတာင္ထိပ္ကို ေရာက္နီပါပ်ာကား။ လႈိင္းႀကီးလွီေအာက္၊ ေတာင္ႀကီးဖ၀ါးေအာက္။ ကုိယ္တြိလက္တြိျဖစ္သည္။

စာရာမတီေတာင္ထိပ္မွ ေအာက္သို႔ၾကည့္လိုက္လွ်င္ ေတာင္ေၾကာေတာင္စြယ္ ဂ်ိဳင့္၀ွမ္းအသြယ္သြယ္႐ို႕၌ ျဖဴေဖြးေသာျမံဳဆိုင္းမ်ား ၿပီးလြင့္နီသည္ကိုျမင္ရသည္။ ႏွင္းခဲမ်ားက မိုးရြာသည္သို႔ တေျဖာက္ေျဖာက္က်သည္။ ပင္ယံေဗာင္းဖ်ားမွ ငွက္ျမည္သံ၊ ေဒါင္းတြန္သံ၊ ေတာဆင္အူသံ၊ က်ားဟိန္းသံမ်ားက စိတ္ဂေယာင္ေခ်ာက္ခ်ားျဖစ္စီသည္။

အထူးသျဖင့္ မသထီအသည္းယားမိသည္မွာ ႄကြတ္ေျပာက္၊ ႄကြတ္က်ား၊ အမႊီးစုတ္ဖြားခူေကာင္၊ ပိုးတံုးေကာင္၊ ေဘာက္ဖတ္၊ ပိုးမ်ိဳးစံု၊ ဇာနီရာ ဇာေဒသကလာ၍ သြီးလာစုပ္သည္ကိုမသိ။ သြီးစုပ္ၿပီးဖူးဖူးေရာင္မွ သိသည္။ ၿခီေထာက္မွာ။ အတြင္းေပါင္မွာ။ ေနာက္ကုန္း၊ လက္၊ ဂုတ္ဆစ္၊ လိုင္ဖင္း၊ မ်က္ႏွာ၊ တကိုယ္လံုးတြယ္ကပ္သြီးစုပ္ထားသည္။ ယား၍လက္ႏွင့္ပြတ္လိုက္မွ အတံုးလိုက္အေကာင္လိုက္ ေအာက္သို႔က်သည္။ ႄကြတ္ (သို႔မဟုတ္) ျခင္၊ ယင္၊ မွက္ တခုခုျဖစ္နီသည္။

စာရာမတီေတာင္၌ လားယင္းလာယင္း အတက္အဆင္းအအနိမ့္အျမင့္ အေကြ႕အေကာက္မ်ားကိုေက်ာ္ယင္း ေတာ႐ိုင္းတိရိစၦာန္မ်ားကိုေယွာင္ယင္းတိမ္းယင္း သြီးစုပ္ဖုတ္ေကာင္မ်ားကိုဖယ္ယင္း ရက္သတၲတပါတ္ၾကာသည္။ ညည့္ေရာက္တိုင္း မအိပ္၀ံ့။ ေတာေကာင္မ်ားကလည္းေပါ။ ခုခံသင့္သည္ကိုခုခံ။ တိုက္ခိုက္သင့္သည္ကိုတိုက္ခိုက္။ ေမာင္းထုတ္သင့္သည္ကို ေမာင္းထုတ္ရသည္။

စာရာမတီေတာင္ထိပ္မွ ပတ္ကြိဳင္ေတာင္တန္းသို႔ ၿမီပံုကြန္ပက္ကိုေထာက္လွ်က္ စစ္ေၾကာင္းဦးတည္ေမာင္းရသည္။ လမ္းတေလွ်ာက္ မွတ္မိသရိကိုေတြးမိသည္။ တ႐ုတ္ျပည္သူ႔သမၼတႏိုင္ငံေဂါင္းေဆာင္ ေမာ္စီတုန္းႀကီးသည္ လီသွ်စ္ေတာင္ကို ရိကၡာအျပည့္အစံုျဖင့္ေက်ာ္ျဖတ္၍ သမိုင္းတြင္အထင္ကရျပဳခသည္။ ကမၻာ့အေက်ာ္အေမာ္လည္းျဖစ္ခသည္။ အခု မိမိ႐ို႕လားနီေသာခရီးသည္လည္း မိုင္ေပါင္းမ်ားစြာဟိနီပ်ာ။ ေျဖာင့္ေသာလမ္းမဟုတ္။ အေကြ႕အပတ္မ်ားသည္။ အတက္အဆင္း၊ အနိမ့္အျမင့္၊ ေခ်ာင္းအလီလီ၊ ေျမာင္အလီလီေက်ာ္ျဖတ္၍ ရက္မွလက်ဴး၊ လမွႏွစ္ကူးဖို႔ပ်ာ။ လီသွ်စ္ေတာင္ခရီးထက္ပင္ ရွည္ဖို႔ၾကမ္းဖို႔ထင္ပါသည္။

စာရာမတီေတာင္ထိပ္မွ ပတ္ကြိဳင္ေတာင္တန္းသို႔ စစ္ေၾကာင္းတခုလံုးခ်ီတက္ရာ (၇) ရက္ခန္႔ၾကာသည္။ လူရွည္ေတာင္၊ ပတ္ကြိဳင္ေတာင္မ်ားျဖစ္သည္။ ၿမီပံုကိုေထာက္ၾကည့္လွ်င္ စစ္ကိုင္းတိုင္း ခႏၲီးၿမိဳ႕အထက္ပိုင္းဟု ခန္႔မွန္းရသည္။ ယင္းပတ္၀န္းက်င္အနားတ၀ိုက္တေလွ်ာက္ ရြာငယ္တဲငယ္မ်ားကိုတြိရသည္။ လူနီသည့္ေဒသျဖစ္ေၾကာင္းသိ၍ ရဲေဖာ္မ်ားအားလံုး သတိ၀ိရိယမလြတ္စီရန္ တပ္မွဴးတပ္ဗိုလ္မ်ားက အသိပီးသည္။ ခႏၲာကိုယ္တြင္ အ၀တ္မ၀တ္ေသာ နာဂရြာမ်ားျဖစ္သည္ကို ရြာေရာက္မွသိသည္။

မိုးလင္းရာဇာစစ္ေၾကာင္းႏွင့္ နာဂေတာင္မင္း

နာဂမ်ားကိုင္ေဆာင္ေသာ လက္နက္မ်ားမွာ လွံခၽြန္ဆူးခၽြန္ ဓားခၽြန္ဒုတ္ခၽြန္မ်ားျဖစ္သည္။ ခႏၶာကိုယ္တြင္ အ၀တ္၀တ္ေလ့မဟိ။ ရြာ၏အႀကီးအကဲကို ေတာင္မင္းဟုေခၚသည္။ ေတာင္မင္း၀တ္ရံုမွာ တိရိစၦာန္မ်ား၏မဒုန္းကဲ့သို႔ ရွည္လွ်ားေသာအ၀တ္ပံုစံ ေတာေကာင္မ်ား၏အမႊီးအမွ်င္သားရီမ်ားျဖင့္ ျပဳလုပ္ထားဟန္တူသည္။ လမ္းလားေသာအခါ တပည့္တေယာက္ႏွစ္ေယာက္က ထမ္းရသည္။ ထိုင္ေသာအခါ ခႏၶာကိုယ္ေအာက္ပိုင္းကိုပတ္ထားသည္။

စစ္ေၾကာင္းအစာရီစာျပတ္လတ္မႈေၾကာင့္ ေတာင္မင္းအား ကခ်င္မွပါလာေသာ နာဂႀကိဳက္သည့္ ဘိန္းကိုေကၽြး၍ ရိကၡာေတာင္းစားရသည္။ ၄င္း႐ို႕မွာ ဟိသည့္ရိကၡာကိုထုတ္ပီးသည္။ တဖက္ႏွင့္တဖက္ ၿခီဟန္လက္ဟန္ျပ၍ေျပာဆိုရသည္မွာ ရယ္စရာျဖစ္သည္။ ၿပိန္းဥေျမာက္ဥ၊ ေျပာင္းဖူး၊ သူ႐ို႕စားေသာ အစားအစာဟူသမွ်ကို ေကၽြးသည္။

လူသားစားသည္။ မိမိႏွင့္တရြာတည္းနီထိုင္သူမ်ားကို မစား။ တျခားရြာမွလူမ်ားကို စားသည္။ စာရီြးသူႏွင့္စစ္ေၾကာင္းကို အမဲသားအလား ထင္ပံုရသည္။ သတ္စားရန္ အမ်ိဳးမ်ိဳးႀကိဳးစားသည္။ ၄င္း႐ို႕၏လက္နက္ျဖင့္ မယွဥ္ႏိုင္ေၾကာင္း ေတာေကာင္မ်ားကိုပစ္ျပမွ ယံုသည္။ တကိုယ္လံုးမွာ အ၀တ္အစားမဟိေသာ္လည္း တဦးႏွင့္တဦး ေဟာေဟာယမ္းယမ္း၊ ေစာ္ကားေမာ္ကားမဟိ။ အိမ္ၿခံမ်ားဟိသည္။ အိပ္လွ်င္ မီးဖြာမ်ားေဘးတြင္အိပ္သည္။ ပုဆိုးဟူ၍ မည္မည္ရရမဟိ၊။ ေတာင္ႏြားသားရီမ်ားကို ခ်မ္းလွ်င္ခ်ံဳသည္။ ထူးဆန္းသည္မွာ ဆြီမ်ိဳးသားခ်င္း တဦးဦးသီလွ်င္ၿမီမျမႇဳပ္။ မိမိအိမ္ၿခံထဲတြင္စင္ေဆာက္၍ ၄င္းစင္ထက္တြင္ တင္ထားသည္။ ညည့္အခါတြင္ ေတာင္ႏြားက်ားသတၲ၀ါမ်ား မၾကာမၾကာလာေရာက္ေၾကာင္းသိရသည္။ စာရြီးသူကိုယ္တိုင္နားခ်ိန္တြင္ပင္ က်ားသတၲ၀ါမ်ား လာေခ်ာင္းျခင္းခံရသည္။

အ၀တ္အစားမဲ့ေလးရြာေျမာက္ (ထြိ) ရြာမည္ေသာ နာဂရြာတြင္ မိုးလင္းရာဇာစစ္ေၾကာင္း (၂) ရက္အနားယူစဥ္ ထူးဆန္းအံ့ဖြယ္ျဖစ္ရပ္တခုႀကံဳသည္။ ေျပာမယံု ၾကံဳဖူးမွသိ။ ပံုျပင္လည္းမဟုတ္၊ လက္တြိျဖစ္ပါသည္။

ရြာသားမ်ားႏွင့္ နတ္ဆရာဟုထင္မွတ္ရေသာလူတဦးက နာဂပ်ိဳအမ်ိဳးသမီးတဦး၊ နာဂေယာက်ၤားတဦးကို ၀ိုင္း၀န္းေခၚေဆာင္လာသည္။ နတ္ဆရာမွာ ဓါးတလက္ကိုင္ထားသည္။ နတ္ဆရာက လူပ်ိဳႏွင့္အပ်ိဳႏွစ္ဦးအား (၇) ေခါက္ တိတိလွည့္ပတ္လွ်က္ ပါးစမွရြတ္ဆိုသည္မွာ ဆုေတာင္းျခင္းျဖစ္ႏိုင္သည္။ ၿပီးေနာက္ ပထမဆံုး လူပ်ိဳ၏လိုင္ဖင္းကို ဓားႏွင့္လွီးသည္။ သြီးစက္မ်ားပန္းထြက္လာသည္။ ေအာ္သံကၽြီးသံမ်ားလည္းမဟိ။ ရြာသူရြာသားလူအုပ္မ်ားက လက္ခုပ္လက္၀ါးတီးသည္။ ထို႔ေနာက္ လိုင္ပင္းလွီးထားေသာ သီဆံုးၿပီးလူငယ္အေလာင္းကို ေတာင္ယာအႏွံ႔ ခြန္အားဟိသူႏွစ္ဦးယူေဆာင္၍ သြီးစက္ခ်သည္။ သြီးစက္တစက္မက်န္ေသာအခါ လူငယ္၏ေဂါင္းကိုျဖတ္လွ်က္ ႏွီးျဖင့္ျပဳလုပ္ထားေသာ ခရင္းေတာင္း၌ထည့္၍ ရြာအ၀င္သစ္ပင္ႀကီးထက္တင္ၿပီး သစ္ကိုင္းမွာ ခ်ိတ္ဆြဲထားလိုက္သည္။ ေဂါင္းမပါေသာ ကိုယ္ခႏၶာကိုယ္ကို လက္၀ါးကပ္တိုင္၌ ခ်ိဳင္ေႏွာင္ထားသည္။ ထို႔အတူ နာဂအမ်ိဳးသမီးကိုလည္း သြီးပယ္က်ံနီေသာဓားျဖင့္ (၇) ႏွစ္ေခါက္တိတိ ပါးစမွ တျပစ္ျပစ္ရြတ္ယင္း ေနာက္ဆံစုကိုကိုင္၍ လိုင္ဖင္းကိုဓားျဖင့္ျဖတ္လိုက္သည္။ ျမင္ရသည္မွာ အသဲယားသည္။ သီဆံုးလားေသာနာဂမိမၼပ်ိဳအား နာဂလူငယ္ကဲ့သို႔ ေတာင္ယာထဲ၌ သြီးစက္ခ်သည္။ သြီးစဲသည္ႏွင့္ လိုင္ဖင္းကိုျဖတ္ခ်၍ နာဂလူငယ္ကဲ့သို႔ ေဂါင္းကိုသစ္ပင္ႀကီးထက္တြင္၄င္း၊ ကိုယ္ခႏၶာကို လက္၀ါးကပ္တိုင္တြင္၄င္း ခ်ိဳင္ေႏွာင္ထားလိုက္သည္။

ယင္းကဲ့သို႔ျပဳလုပ္သည္မွာ ေတာင္ယာနတ္ကို ပူေဇာ္ပသျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း၊ ေတာင္ယာနတ္ကို ပူေဇာ္ပသမွ အသီးအႏွံပြားမ်ားေၾကာင္းသိရသည္။ အ၀တ္မဲ့နာဂရြာ (၁၀) ရြာ၊ သစ္ခက္စည္းရြာ (၁၀) ရြာ၊ ပ်ိဳင္ခ်ပ္၀တ္ (၉) ရြာ ခရစ္ယာန္ဘာသာ၀င္မ်ားကမူ အ၀တ္စည္းသည္။ တခ်ိဳ႕နာဂမ်ားမွာ ျမန္မာစကားေကာင္းေကာင္းနားလည္ၿပီး ဆက္ဆံေရးအဆင္ေျပသည္။ ေဖာ္ရြယ္ကူညီသည္။

ရက္ေပါင္း (၄၀) ေက်ာ္မွ် နာဂရြာမ်ားကိုျဖတ္၍ ခရီးႏွင္ၿပီးေနာက္ အိႏၵိယႏိုင္ငံ မီဇူလူမ်ိဳးသမၼတတဦးကိုလည္း အထူးအဆန္းတြိရသည္။ မီဇူသမၼတႀကီးေနာက္တြင္ မီဇူလူပ်ိဳ (၃၀၀) ခန္႔ဟိ၍ ၄င္း႐ို႕ႏွင့္ မိတ္ဆြီဖဲြ႕ရသည္။ မီဇူလူမ်ိဳးမ်ား၏အာဂႏၶဳအျဖစ္ (၇) ရက္ခန္႔နားၿပီးေနာက္ ေမလ (၂၄) ရက္နိ ခ်င္းျပည္နယ္ဖက္သို႔ ခရီးထြက္သည္။ ျပည္ခ်စ္ပါတီဦးႏုတပ္မွ ခြဲထြက္လာေသာ ၀ီလ်ံေဂါင္းေဆာင္သည့္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားအင္အား (၁၃) ဦးပါ၀င္သည္။ ၄င္း႐ို႕မွာ ထိုင္းႏိုင္ငံမွ လိုက္လာျခင္းျဖစ္သည္။

ခ်င္းအမ်ိဳးသားအဖြဲ႕ႏွင့္ ရခိုင္တပ္မေတာ္

ျပည္ခ်စ္ပါတီ (၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ေဟာင္းဦးႏုအဖြဲ႕) မွ ခြဲထြက္လာေသာ ခ်င္းအမ်ိဳးသားကို ၀ီလ်ံဆိုသူက ဦးေဆာင္သည္။ ၀ီလ်ံခ်င္းတပ္ဖြဲ႕မွာမူ ဗိုလ္မွဴးႀကီး၊ ဒုဗိုလ္မွဴးႀကီး၊ ဗိုလ္မွဴးအဆင့္ဟိသူမ်ား၍ ထမင္းခ်က္ရဲေဘာ္အဆင့္မဟိ။ တဦးႏွင့္တဦးလည္း စည္းလံုးညီၫြတ္မႈမဟိ။ မၾကာမၾကာ ရန္သူ႔ထံထြက္ၿပီး သစၥာေဖာက္လားသျဖင့္ (၆) ဦးေလာက္က်န္သည္။

ခ်င္းအမ်ိဳးသား၀ီလ်ံအဖြဲ႕ သစၥာေဖာက္ထြက္ၿပီးလားျခင္းသည္ မိုးလင္းရာဇာစစ္ေၾကာင္းအတြက္ေသာ္၄င္း၊ ၀ီလ်ံအတြက္ေသာ္၄င္း စိုးရိမ္မကင္းျဖစ္ရသည္။ ရန္သူစစ္ေၾကာင္းကို သတင္းပီးပို႔ျခင္းႏွင့္တူသည္။ မိုးလင္းရာဇာစစ္ေၾကာင္းလမ္းခရီးအတြက္ မဟာျပႆနာႀကီးျဖစ္သည္။ ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္တိုက္ပြဲႀကီးကိုျဖစ္စီမည့္ သီမင္းအႏၲရာယ္ျဖစ္သည္။ ၾကံဳလည္းၾကံဳရသည္။

ခ်င္းအမ်ိဳးသားေဂါင္းေဆာင္၀ီလ်ံက ဥကၠဌႀကီးခိုင္မိုးလင္းကို အားမငယ္ရန္ အေကြ႕အေကာက္ေယွာင္ပံုေယွာင္နည္း၊ လမ္းခရီးကိုသူသိေၾကာင္း။ ဥကၠဌႀကီးႏွင့္တကြ ရဲေဘာ္အားလံုး ေဘးမသီရန္မခရန္ ၀န္ခံခ်က္ပီးသည္။ ခ်င္းအမ်ိဳးသားပင္ျဖစ္ေသာ္လည္း စကားေျပာကၽြြမ္းသည္။ နား၀င္ခ်ိဳေအာင္ေျပာတတ္သည္။ ခ်င္းအမ်ိဳးသား၀ီလ်ံ၏တင္ျပခ်က္ကို ဥကၠဌႀကီးခိုင္မိုးလင္း အလြန္ယံုၾကည္အားကိုးသည္။ ခ်င္းျပည္မွျဖတ္သန္းၿပီး ရခိုင္ျပည္သို႔ခ်ီတက္ရန္ ဆံုးျဖတ္ထားပံုရသည္။ စစ္ေၾကာင္းကို ခ်င္းျပည္သို႔ခ်ီတက္စီသည္။

ခ်င္းရြာခ်င္းလူမ်ိဳးမ်ားထံမွ ရန္သူ႔အနီအထားကို စံုစမ္းသည္။ တရြာ၀င္တရြာထြက္ ခရီးဆက္သည္။ အမည္မသိရြာတရြာသို႔ ၀င္လိုက္သည္ႏွင့္ ရြာသားမ်ားအၿခီပ်က္အနီပ်က္ ေၾကာက္ရြံ႕နီသည္ကို အကဲခတ္မိသည္။ ေၾကာက္စိတ္မႊမ္နီေသာရြာသားမ်ားကို တခုလည္းမီးလို႔မရ။ ခ်င္းဘာသာျဖင့္ ၀ီလ်ံအဖြဲ႕ကမီးသည္။ မ်က္စိပ်က္မ်က္ႏွာပ်က္ သြီးဆုတ္သည္ကလြဲ၍ အေျဖမရ။ ဥကၠဌႀကီးခိုင္မိုးလင္းသည္ ရြာသားမ်ား၏အရိပ္အျခည္ကို အကဲခတ္မိပံုရသည္။ ရခိုင္ကြန္မန္ဒိုတပ္ဖြဲ႕အား သတိ၀ိရိယျဖင့္လားရန္မွာသည္။ အားလံုးကိုသတိထားရန္ေျပာသည္။

ယင္းရြာအနား နန္းတေလးေခ်ာင္းကိုမေရာက္ခင္ ရွိၿပီးပြိဳင့္အား စတင္ထြက္ခြာစီသည္။ မိနစ္ (၂၀) ခန္႔အၾကာတြင္ ေတာငွက္မ်ားလန္႔ျဖတ္ပ်ံသံ၊ ခ်ဥ့္ေအာ္သံမ်ားၾကားရသည္။ ရွိတြင္လားနီေသာရဲေဖာ္မ်ားကို ရပ္ဆိုင္းထားရန္ အခ်က္ျပလိုက္သည္။ စာရြီးသူက စစ္ေၾကာင္းတခုလံုးကို လက္ကာျပသည္။ လမ္း၏၀ဲယာတဖက္တခ်က္တြင္ ကတုတ္က်င္းမ်ား၌ ရန္သူတခ်ိဳ႕အိပ္ငိုက္နီသည္။ အရက္ယစ္နီ၍လားမေျပာတတ္။ (၅) ကိုက္ေလာက္ရာ၀ီးသည္။ မျမင္။

တပ္စိတ္မွဴးထြန္းခိုင္ကို လက္ၫိႈးထိုးျပယင္း လက္ဦးမႈယူလိုက္သည္။ “ေ၀ါ-ေဒါင္း-ဘုန္း-ဂ်ိန္း” ဟူေသာေပါက္ကြဲသံမ်ားႏွင့္အတူ ၿမီျပင္သို႔လွဲခ်လိုက္သည္။ သူ႔ဖက္ကိုယ့္ဖက္ပစ္ခတ္သံမ်ား လက္နက္ႀကီး၊ လက္နက္ငယ္အသံမ်ားဆူညံၿပီး ေတာတန္းတေလွ်ာက္ ေၾကာက္ေကာင္းထမန္းျမည္ဟိန္းလားသည္။ အိႏၵိယနယ္စပ္ဖက္သို႔ အတင္းတိုက္ေဖာက္ထြက္ခရသည္။ အိႏၵိယနယ္စပ္၌ တပ္မ်ားကို ျပန္လည္စုစည္းစီးစစ္ေသာအခါ တပ္ခြဲမွဴးဗိုလ္ႀကီးေက်ာ္ဟန္တေယာက္ ေပ်ာက္ျခင္းမလွေပ်ာက္နီသည္။ သီသည္ရွင္သည္ ရန္သူဖမ္းမိသည္မသိရ။ တပ္ခြဲမွဴးဗိုလ္ႀကီးေက်ာ္ဟန္တဦးရာက်န္သျဖင့္ စိတ္မေကာင္းေကလည္း ခရီးဆက္လက္ထြက္ခြာခရသည္။

အိႏၵိယနယ္စပ္ ကသည္းမဏိပူရျပည္နယ္သို႔ ခ်ီတက္ရသည္။ အိႏၵိယနယ္ထဲသို႔ေရာက္လားသျဖင့္ အိႏၵိယနယ္ေစာင့္စစ္သားမ်ားကို ေက်ာ္ျဖတ္ခြင့္ေတာင္းသည္။ အိႏၵိယစစ္တပ္ေဂါင္းေဆာင္မ်ားႏွင့္ေဆြးေႏြးၿပီး အျပန္တြင္၀င္တိုက္သျဖင့္ မိုးလင္းရာဇာစစ္ေၾကာင္းမွ အႏၵိယတပ္ဖြဲ႕ကိုခုခံရသည္။ ရခိုင္တပ္ဖြဲ႕အနီျဖင့္ အိႏိၵယစစ္တပ္ကိုလံုး၀မတိုက္လို။ အိႏိၵယစစ္တပ္မွ ေလးႀကိမ္တိုင္တိုင္ ၀င္ေရာက္တိုက္ခိုက္သည္။ ခုခံတိုက္ခိုက္ယင္း ခ်င္းေတာင္တန္းကို ျပန္လည္ဆုတ္ခြာရသည္။

ခ်င္းေတာင္တန္းမွ ရခိုင္ျပည္သို႔ ဒုတိယအႀကိမ္ခ်ီတက္

ရခိုင္ကြန္မန္ဒိုတပ္ဖြဲ႕ႏွင့္ စစ္ေၾကာင္းတပ္မွဴးတပ္ဗိုလ္႐ို႕သည္ ခ်င္း၀ီလ်ံ၏ခ်င္းျပည္မွ ျဖတ္သန္းလားေရးအဆိုကို အထူးေ၀ဖန္စဥ္းစားသည္။ ဥကၠဌခိုင္မိုးလင္းထံ မီဇူအမ်ိဳးသမီး၏သတင္းပီးပို႔ခ်က္ကို တင္ျပရန္စီစဥ္သည္။ ဥကၠဌႀကီးခိုင္မိုးလင္းက ခ်င္း၀ီလ်ံကို အလြန္အကၽြံယံုၾကည္သည္။ ၀ီလ်ံေျပာသမွ် အေလးထားသည္။

ျမန္မာစကားကိုေျပာတတ္ေသာ မီဇူအမ်ိဳးသမီး၏သတင္းပီးခ်က္မွာ အစ္ကို႐ို႕ အရွိမွာ ရြာတရြာဟိေရ။ ယင္းရြာထဲမွာ ျမန္မာစစ္သားအမ်ားႀကီး၊ စစ္ကားအစီး (၄၀) တြိခေရ။ မီဇူျပည္နယ္စပ္အတိုင္း ေရာက္ေအာင္လားပါ။ မီဇူျပည္ဆံုးေက ရခိုင္လူမ်ိဳးတိနီေရ ထရိပူရျပည္ကိုေရာက္လိမ့္မည္။

ဥကၠဌႀကီး ကၽြန္ေတာ္ခ်င္းလူမ်ိဳးပါ။ ခ်င္းျပည္မွာဆိုေက က်ေနာ္မသိေရေဒသမဟိ။ ရန္သူေဒဖက္ကလာေက ထုိဖက္ကိုေယွာင္ဖို႔ အကၽြန္ေတာ့္တာ၀န္ထား။ တခုလည္းမပူပါကဲ့။ က်ေနာ္အသက္ႏွင့္ရင္းလို႔ ကာကြယ္ပီးပါမည္ဟု ခ်င္း၀ီလ်ံကေျပာသည္။

စာရြီးသူကိုယ္တိုင္ ခ်င္း၀ီလ်ံသည္ မိမိ၏အိမ္သို႔ျပန္ရန္ အကၽြန္႐ို႕ရခိုင္တပ္မေတာ္ကိုအသံုးခ်နီသည္ဟု သံသယျဖစ္မိသည္။ ရန္သူသည္ ရွိရြာကျဖတ္ေစာင့္နီမည္ကို ေသခ်ာေပါက္သိသည္ဟုယူဆရသည္။

ဥကၠဌႀကီးခိုင္မိုးလင္းက ခ်င္း၀ီလ်ံတပ္ကို ရွိမွတက္ရန္အမိန္႔ပီးသည္။ ဟုတ္ပါယင့္ဟု တခြန္းေျပာၿပီး ခ်င္းလူမ်ိဳးေျခာက္ဦး ရွိကဦးေဆာင္လားသည္။ စာရြီးသူႏွင့္ မိုးလင္းရာဇာစစ္ေၾကာင္းက ဥကၠဌႀကီးထံ အက်ိဳးအေၾကာင္းယွင္းျပလို၍ ခ်င္း၀ီလ်ံေနာက္လိုက္၍ မတက္သိမ့္။

“ကြန္မန္ဒိုတပ္ဖြဲ႕ အယင္လာ”

“ေဒေကာင္တိ ဇာလုပ္နီကတ္ေတလဲ”

ေဒါသသံက ဥကၠဌႀကီးအမိန္႔တြင္ပါနီသည္။ ဥကၠဌႀကီးကိုအေလးျပဳၿပီး မီဇူအမ်ိဳးသမီးထံမွ သတင္းပို႔ခ်က္ကိုတင္ျပလိုက္သည္။ ေၾကာက္၍ေျပာသည္အထင္ျဖင့္ ဆံုးမမည္ပ်င္ေသာအခါ ေနာက္သို႔ (၄-၅) လွမ္းဆုတ္လိုက္ရသည္။ တဖန္ထပ္မန္၍ ဒုဗိုလ္ခိုင္မာယုတင္ျပေသာအခါ လက္၀ါးေစာင္း (၅) ခ်က္ အပီးခံရသည္။ ဥကၠဌႀကီးက ရွိၿပီးကြန္မန္ဒိုခ်ီတက္ဟု အမိန္႔ပီးသည္။ အမိန္႔ကိုဖီဆန္၍မရ။ နာခံရသည္။

အမိန္႔ကိုနာခံတတ္ေသာ ရွိၿပီးကြန္မန္ဒိုမ်ားခ်ီတက္သည္။ ရွိမွပါေသာ ခ်င္း၀ီလ်ံတပ္ကိုပင္ ေက်ာ္တက္ရသည္။ နာရီ၀က္ပင္မၾကာလိုက္ အသင့္ေစာင့္နီေသာရန္သူမ်ား ဖန္တီးထားေသာသတ္ကြင္းကို ဆင္းမိသည္ႏွင့္တၿပိဳင္နက္ -

ဘံုး-ဘံုး-ေဘာင္း-ေဘာင္း--ဒိုင္း-ဒိုင္း-ဒိုင္း--ဘုန္း-ဂ်ိန္း-ေဘာင္း ဟူေသာအသံမ်ား၊ ဆူသံညံသံ၊ အမိန္႔ပီးသံ၊ ဟိန္းသံေဟာက္သံမ်ားက ကမၻာပ်က္ေယွာင္။

ရန္သူက်ည္ဆန္ ကိုယ့္က်ည္ဆန္မ်ားက သစ္ပင္း၊ ၿမီျပင္မ်ား၌ ေပါက္ကြဲလွ်က္ဟိသည္။ ရန္သူသတ္ကြင္း (၁၀) ကိုက္ေလာက္ရာ ၀င္မိသည္ျဖစ္၍ တိုက္ယင္းခိုက္ယင္း လြတ္ေအာင္႐ုန္းရသည္။ မိမိ႐ို႕မွာလည္း ေပါက္သည့္ႏွဖူးမထူးပ်ာဟု ဆံုးျဖတ္လိုက္သည္။ ပစ္ဆုတ္ပစ္တက္္လုပ္ရသည္။ ေယွာင္ေကြ႕ဆုတ္လုပ္ရသည္။

ခ်င္း၀ီလ်ံႏွင့္အဖြဲ႕ ခ်င္းျပည္သို႔ထိုးေဖာက္၀င္ေရာက္လားသည္။ သီသည္ရွင္သည္ကိုမသိရ။ ရန္သူတပ္ဖြဲ႕မ်ားမွာ ခ်င္းေတာင္တန္းတေလွ်ာက္ အခ်ိတ္အဆက္မိမိျဖင့္ အျပည့္ေစာင့္နီသည္။ ခ်င္း၀ီလ်ံ၏စကားကိုယံုၾကည္မိေသာေၾကာင့္ တိုက္ပြဲမွာ ဆင္ကန္းေတာတိုးျဖစ္ရသည္။ စစ္ေရးတကြက္မွားပ်ာဟု ေကာက္ခ်က္ခ်မိသည္။

အေၾကာင္းကမထူးပါယာ။ နိတိုက္ပြဲညည့္တိုက္ပြဲ ေသနပ္သံမစဲ။ အအိပ္ပ်က္၊ အစားပ်က္၊ ရိကၡာျပတ္၊ ဆီး၀ါးျပတ္။ ကံၾကမၼာက မိမိ၏လက္ထဲမွာျဖစ္သည္။ ခ်င္းရြာအနားသို႔ ခ်ဥ္းကပ္ၾကည့္သည္။ လံုး၀၀င္၍မရ။ တိုက္ပြဲျဖင့္ဆုတ္ခြာရသည္။ ေတာင္ေၾကာေတာက္ေလွ်ာက္ၾကည့္လိုက္လွ်င္ တြန္းဇံၿမိဳ႕နယ္၊ တီးတိန္ၿမိဳ႕နယ္ ကေလးၿမိဳ႕နယ္မ်ားဟုထင္မွတ္ရေသာ မီးေရာင္မ်ားကို ညည့္အခါျမင္ရသည္။ လား၍ကားမရ။ ရန္သူကျဖတ္ေလးျဖတ္ ထိုးစစ္ဆင္ထားသည္။ စားနပ္ရိကၡာျပတ္သျဖင့္ ထမင္းမစားရသည့္ရက္က မ်ားလာသည္။ ခ်င္းေတာင္တန္းတေလွ်ာက္ သစ္ဥသစ္ဖုမ်ားရွာဖြီ၍ အဟာရျဖစ္စားရသည္။ သစ္ဥသစ္ဖုမတြိလွ်င္ ပင္ႏုရြက္ႏု၊ အင္ဖူး၊ နပ်ိဳးဖူး၊ ေျပာင္းစိအေျခာက္မ်ားကို ေတာင္ယာေဟာင္းမွ ေကာက္စားရသည္။ တခါတရီ ေတာင္ယာေဟာင္းမ်ားတြင္ အသင့္ေစာင့္နီေသာ ရန္သူမ်ားႏွင့္တိုက္ရသည္၊။ ၿပီးရသည္က အေညာင္း။

မိုးလင္းရာဇာစစ္ေၾကာင္း ထိုတဖြဲ႕ေဒတဖြဲ႕ ဖ႐ိုဖရဲျဖစ္နီသည္။ ဤသို႔ျဖင့္ ခ်င္းျပည္နယ္ ဖလမ္း၊ တီးတိန္အေရာက္တြင္ စာရြီးသူမွတ္တမ္းအရ အပါးကပ္လွံစြပ္ထိုးတိုက္ပြဲ (၉) ပြဲ၊ အနီးကပ္ ရင္ဆိုင္တိုက္ပြဲ အပြဲ (၃၀)၊ ေနာက္ဆံုးဖိုင္နယ္ပြဲေျမာက္ (လႈိင္ပံု) ရြာ၌ ရန္သူစစ္တပ္ အဆမတန္မ်ားသျဖင့္ အေရးနိမ့္ခရသည္။

ခ်င္းျပည္ကေနဒီေတာင္တန္းတြင္ မ်ိဳးခ်စ္ရခိုင္ဗိုလ္၊ အၾကပ္တပ္သားအမ်ားအျပား၊ အစုလိုက္အၿပံဳလိုက္က်ဆံုးသည္။ ရန္သူဖက္မွလည္း ရာႏွင့္ခ်ီ၍လစန္႔ေကာင္သည္။ အေလာင္းမ်ားမွာ ျမင္မေကာင္း႐ႈမေကာင္း။ အနိဌာ႐ံုလူသတ္ကြင္း။

လႈိင္းပံုရြာတိုက္ပြဲမွ လူစုကြဲခရာ စာရြီးသူႏွင့္အတူ ဥကၠဌႀကီးခိုင္မိုးလင္း၊ အတြင္းေရးမွဴး ခုိင္ဘေက်ာ္၊ ဗိုလ္သိန္းႏိုင္၊ ဒုဗိုလ္သီဟ၊ ဒုဗိုလ္ေက်ာ္ထူး၊ အရာခံဗိုလ္မိုးဟိန္း၊ တပ္ၾကပ္ႀကီးျမေမာင္၊ မိုးတိမ္ပ်ံခိုင္သန္းေက်ာ္၊ ဆီးမွဴးခိုင္မင္းလတ္၊ စုစုေပါင္း (၁၁) ဦးမွ်ရာစုမိသည္။ ရိကၡာျပတ္၊ အစာငတ္။ ရန္သူကိုေယွာင္ကြင္းၿပီးရသည္။ ညည့္အေမွာင္ကိုအားကိုးရသည္။ ေဂ်ာက္ကမ္းပါးယံမ်ားကို စမ္းတ၀ါး၀ါးေလွ်ာက္ရသည္။ အေမွာင္သည္ပင္အေကာင္းဆံုး။ ဧရမမတ္ေစာက္ေသာ ေတာင္ထိပ္တခုကိုတက္သည္။ ေတာင္ထိပ္ကိုေရာက္သည္ႏွင့္ ဘယ္ညာေလ့လာၾကည့္သည္။ ျဖတ္ခနန္းမီးေရာင္တခုကို တြိရသည္။ ရန္သူျဖစ္ႏိုင္ေရပိုင္ လူစုကဲြလားေသာ မိမိလူလည္းျဖစ္ႏိုင္သည္။ မီးေရာင္ဟိရာအသက္စြန္႔ၿပီး သစ္ကိုင္းသစ္ငုတ္မ်ားကိုဖယ္၍ ေခ်ာင္းေျမာင္းၾကည့္ရာ ခ်င္းေတာင္ေတာင္ယာတခု၌ လက္နက္မ်ားကို၀ွက္ၿပီး အရပ္သားအ၀တ္၀တ္ျဖင့္ ေျပာင္းစိထမင္းခ်က္စားနီေသာ ခိုင္အာဏာနီ၊ ဇာနီခိုင္၊ ေရာင္းရင္းစိုးႏိုင္၊ ခိုင္မ်ိဳး႐ိုင္း၊ ခိုင္မင္း႐ို႕အား မသီမေပ်ာက္တြိရသည္။ ၀မ္းသာလံုးဆို႔ရသည္။ အင္အားစုစုေပါင္း (၁၆) ေယာက္ျဖစ္လား၍ အားတက္မိသည္။

ခ်င္းေတာင္ယာပိုင္သွ်င္ကို ေျပာင္းစိမ်ားေရာင္းရန္ ဖဲသာျဖင့္ပီး၀ယ္သည္။ ခ်င္းမ်ားက ဖဲသာမယူမေရာင္းခ်င္ ေဂါင္းခါသည္။ ပိုင္သွ်င္မေရာင္းေကလည္းငတ္နီသျဖင့္ အားဓမၼဖဲသာထုတ္ပီးၿပီး ေျပာင္းစိမ်ားကိုယူခရသည္။ စိတ္မေကာင္းပါ။ အားလည္းနာပါသည္။ သနားလည္းသနားပါသည္။ မတတ္ႏိုင္။ ငတ္ျခင္းေၾကာင့္ ၀မ္းတင္းဖို႔ကအေရးႀကီးသည္။ လူႏွင့္မပါးေတာႀကီးထဲမွာ အသက္ဆက္ႏိုင္ေရး ခရီးဆက္ႏုိင္ေရးအတြက္ ေျပာင္းစိရိကၡာမ်ားကို ႏိုင္သေလာက္ယူၿပီး ေတာင္ယာကိုေနာက္ခိုင္းထားခရသည္။ ညည့္သံုးယံမွာ ႏွစ္ယံခရီးဆက္ၿပီးေညာင္းလာသျဖင့္ ကုန္းျမင့္တခုကၿခံဳတခုတြင္ ခို၀င္ယင္းအိပ္စက္ရသည္။ ရန္ကင္းအေစာင့္ထားေကလည္း ကင္းသမားက အိပ္ေပ်ာ္နီမည္မလြဲ။

ဘံုး-ဘံုး-ဒိုင္း-ဒိုင္း-ဂ်ိန္း-ေဘာင္း

မိုးထက္ (၄) ခ်က္တီးေလာက္မွာ ရန္သူ၏အဆက္မျပတ္ ပစ္ခတ္မႈကိုခံရသည္။ ဥကၠဌႀကီးကို တစထိမွန္လားသည္။

“ဥကၠဌႀကီး ရွိက ေျမာင္အတိုင္းဆုတ္ပါ။ အကၽြန္ေတာ္ခံပစ္ထားပါမည္”

“ဒိုင္း-ဒိုင္း-၀ုန္း-ဒိုင္း”

လက္နက္မ်ာက မိုးသီးေပါက္ပိုင္က်သည္။ ေရာင္းရင္းစိုးႏိုင္တေယာက္ ညာဖက္မ်က္လံုးႏွင့္ ဘယ္ဖက္ေပါင္ကို က်ည္မွန္သည္။ ေပါင္း႐ိုးက်ိဳးက်လားသည္။

“ေဒါင္း-ေဒါင္း-ေဖာင္း-ေဖာင္း”

ကာပိုင္က်ည္ဆန္မ်ား ေဂါင္းထက္ကျဖတ္၊ ေဘးကျဖတ္၊ နံကျဖတ္ ျဖတ္သည္။

“ေက - စိုးႏိုင္ မင္းဒါဏ္ရာကလည္းမ်ားေရ။ ေနာက္လူတိလည္း ဆုတ္လားခပ်ာ္။ မင္းစိတ္ကိုတင္းထား။ လက္ပစ္ဗံုးႏွစ္လံုးယူထားလိုက္။ ရန္သူမၾကာခင္ မင္းပါးကိုေရာက္လာလိမ့္မည္။ လက္ပစ္ဗံုးႏွစ္လံုးႏွင့္ရာ ယွင္းလီဖိ”

စိုးႏိုင္မ်က္စိတဖက္မွ သြီးမ်ားဒလေဟာဆင္းၿပီး က်န္တဖက္ကမ်က္ရည္က်လွ်က္ “ခိုင္နီေရာင္ င့ါကိုပစ္ထားခဖို႔ေယလား” ဟူေသာစကားကိုၾကားပါလွ်က္ ေနာက္ခိုင္းခရသည္။ ႀကီကြဲမႈ၊ စိတ္မေကာင္းမႈ၊ ၀မ္းနည္းမႈမ်ားစြာျဖင့္ ရွိလူမ်ားဆုတ္ခြာလားသည့္ေျမာင္အတိုင္း ၿပီးဆင္း၍လိုက္ရွာရသည္။ လွ်ိဳေျမာင္အေကာက္ (၁၀-၉) ခု ေျမာက္ေသာအခါ ရန္သူကို စိုးႏိုင္လက္ပစ္ဗံုးျဖင့္ခြင္းသံ ၾကားလိုက္ရသည္။ ေနာက္ဆံုးအသက္ငင္နီစဥ္မွာပင္ တိုင္းျပည္ႏွင့္လူမ်ိဳးအတြက္ သမိုင္းပီးတာ၀န္ သူက်ီခသည္။

ေျမာင္အထပ္ထပ္ကိုေက်ာ္ျဖတ္ကာ ရွိကဆုတ္ခြာလားေသာရဲေဘာ္မ်ားကိုရွာဖြီယင္း စိုးႏိုင္စကားက မိမိစိတ္ကိုႀကီးစိုးနီသည္။ စိတ္ထဲထြင္လည္း မိမိကိုမိမိ ခြင့္လႊတ္ခ်င္စိတ္မဟိ။ တဦးတည္းတေယာက္တည္း ထမ္းပိုး၍လည္းမႏိုင္။ “ခိုင္နီေရာင္ ငါ့ကိုပစ္ထားခဖို႔ေယလား” စကားကိုၾကားေယာင္နီသည္။ ယူက်ံဳးမရျဖစ္မိသည္။ အေဖာ္မ်ားကိုရွာယင္း ရိကၡာျပတ္။ ငတ္ျပတ္။ သစ္ဥသစ္ဖုတူးစားရသည္က လံုခ်င္းတည္း။ နိရက္မရြီတြက္ႏိုင္ပ်ာ။ ရန္သူဖီးမွလြတ္ေအာင္ၿပီးနီရသည္။

“ယႊီ - ယႊီ”လက္ပုလီမႈတ္သံ ေျမာင္တခုအနားမွၾကားရသျဖင့္ သတိထားနီရာယူလိုက္သည္။ ေသေသခ်ခ်ာစိုက္ၾကည့္လိုက္ရာ ဥကၠဌႀကီးခိုင္မိုးလင္း၊ ဒုဗိုလ္သီဟ၊ ဒုဗိုလ္ေက်ာ္ထူး၊ ဇာနီခိုင္၊ မ်ိဳး႐ိုင္း၊ ခိုင္သန္းေက်ာ္၊ ခိုင္မင္းလတ္႐ို႕ကို အရွင္လတ္လတ္တြိရသည္။ ကေကာင္း၀မ္းေျမာက္မိသည္။ ကဗ်ာကယာ အ႐ိုအေသျပဳၿပီး ဗိုလ္မွဴးႀကီးဒါဏ္ရာအမ်ားပါလား - စိုးရိမ္တႀကီးမီးလိုက္သည္။ ေပါင္ကိုခ်န္လားခစြာရာဟုေျဖသည္။

(၈) ေယာက္မွ်ေသာလူႏွင့္ ရခိုင္ျပည္ကိုခ်ီတက္ရန္ အမိန္႔ပီးသည္။ ယင္းနီရာမွ ေတာေတာင္မ်ားကိုေက်ာ္။ ဂ်ိဳင့္အထပ္ထပ္ကိုျဖတ္၍ တီးတိန္-ဖလန္းကားလမ္းသို႔ အေရာက္ခ်ီတက္ကတ္ရသည္။ တီးတိန္ဖလန္းကားလမ္းကိုေရာက္သည္။ နိအခါေက်ာ္ျဖတ္၍မျဖစ္။ ညည့္ကိုေစာင့္ရသည္။

“အေ၀းညီေခ် - စိတ္ဓာတ္မက်ကဲ့ႏွမ္း”

“ဟုတ္ပါေရ။ စိတ္ဓာတ္မက်ပါ ဗိုလ္မွဴးႀကီး”

“ငါမွားေရေ၀း။ အိႏၵိယနယ္စပ္ကလားေက လြတ္ေတ။ လြတ္ဖို႔”

“ငါ့ညီေခ်႐ို႕ေျပာစကားကို နားမေထာင္လိုက္၊ ၀ီလ်ံခ်င္းစကားကိုယံုလို႔”

ဥကၠဌႀကီးခိုင္မိုးလင္း မ်က္ရည္ပင္က်သည္ဟုထင္သည္။ ၀မ္းနည္းပက္လက္ျဖစ္နီသည္။ အိပ္ကပ္မွာ အသင့္ပါလာေသာ လက္ကိုင္ပု၀ါျဖင့္ မ်က္ႏွာကိုသုတ္လိုက္သည္။ တဖန္ အိပ္တြင္ပါေသာ ခ်ီေဂြဘားရား၊ က်ဴးဘားႏိုင္ငံမွ ကတ္စထ႐ိုဓာတ္ပံုမ်ားကို ထုတ္ျပသည္။

“ေဒပံုကိုၾကည့္ကတ္ - ငါ့ညီ႐ို႕”

ေအေဂါင္းေဆာင္ႀကီးကတ္စထ႐ိုေရ ေအပိုင္ဒုကၡခံၿပီးမွ လြတ္လပ္ေရးကိုရေရ။ အခုလည္း ငါ႐ို႕ရခိုင္ျပည္ကို အေရာက္ခ်ီမည္။ ရန္သူဘားမွာ လံုး၀ဒူးမေထာက္၊ လက္မေျမႇာက္က့ဲ။ အမ်ိဳးသိကၡာက်ေရ။ သီေကေအပိုင္ ရခိုင္ဘတ္တံဆိပ္ကိုျပလို႔သီ။ ငါလံုး၀ဒူးမေထာက္ လက္မေျမႇာက္။ စိတ္ရာခ်။ လက္နက္ဖက္လို႔သီခ်င္သီပတ္စီ။ ငါ့အတြက္ မလြဲမေယွာင္သာေက က်ည္သံုးေတာင့္ႏွင့္ ကိုယ့္စြာကိုယ္အဆံုးစီရင္လားဖို႔။ တီးတိန္-ဖလမ္းကားလမ္းၿခံဳေတာေဘးမွာ ဥကၠဌႀကီး၏ေနာက္ဆံုးမိန္႔ခြန္းျဖစ္သည္။

(၁၉၇၇) ခုႏွစ္ ဇြန္လ ႏွစ္ရက္နိ ညည့္ (၆) ခ်က္တီးအခ်ိန္။ နီမင္းႀကီး အေနာက္ေဂါယာယြန္းခ်ိန္။ ေတာပုဇိုင္းသံမ်ားဆူညံနီသည္။ ညည့္ (၉) ခ်က္တီးအခ်ိန္တြင္ ကားလမ္းကိုျဖတ္ကူးသည္။ ယင္းလမ္းေဘးတြင္ ပင္ပမ္းသျဖင့္ ရဲေဘာ္ခိုင္သန္းတေယာက္ အိပ္ေမာက်က်န္ခသည္။ အာသံမဏိပူရဆိပ္ကမ္းသို႔ေရာက္သည္။ တညည့္လံုးစမ္းတ၀ါး၀ါးခရီးဆက္သည္။ အလင္းေရာင္ေရာက္သည္ႏွင့္ တီးတိန္ၿမိဳ႕နယ္ ေမာ္ဘိန္းရြာေတာင္ဖက္ (၈) မိုင္အကြာ ၀ါးပတၲလားတန္းထသို႔ေရာက္သည္။

ဥကၠဌႀကီး၏ထိုဖက္ကူး အမိန္႔သံထြက္လာသည္။

“နီဟုသိမ့္တခ်က္ေခ်။ ေအမွာ ရန္သူစစ္ဖိနပ္ရာတိ အမ်ားႀကီးတြိရပါေရ”

“ထိုဖက္ကမ္းမွာ ရန္သူေရာက္နီပ်ာ ထင္ပါေရ”

“အေ၀းေရာင္နီ - မင္းေၾကာက္ေကေနာက္ဆုတ္။ စကားမရွည္ကဲ့”

“ထိုသို႔ေျပာနီစဥ္ ဒုဗိုလ္သီဟ၊ ဒုဗိုလ္ေက်ာ္ထူး ခ်ီတက္လားသည္။ စာရြီးသူသည္ ဥကၠဌႀကီးရွိတြင္ ဖိနပ္ႀကိဳးပ်င္ဟန္ျပဳ၍တားစဥ္ ညီေခ်လားေ၀း - ေအမွာ သီဟေက်ာ္ထူးႏွစ္ေယာက္ တန္းထအလယ္ကို ေရာက္နီပ်ာထင္ေရ”

“ဘုန္း-ဘုန္း-ဒိုင္း-ဒိုင္း”

ရန္သူ႔က်ည္ဆန္ႏွင့္အတူ ဒုဗိုလ္သီဟႏွင့္ ဒုဗိုလ္ေက်ာ္ထူး ေခ်ာင္းထဲရြင့္က်လားသည္။ ဥကၠဌႀကီး၏ ဒူးတည့္တည့္ကိုမွန္သျဖင့္ ပ႐ုန္းန႐ုန္း အလွ်င္ဆြဲယူကာ ကုန္းထက္သို႔ၿပီးရသည္။

အခ်ိန္ ဇြန္လ (၄) ရက္နိ မိုးထက္ေျခာက္ခ်က္တီး။

“ညီေခ် ခိုင္နီေရာင္”

“ဘုရား”

“ငါ့ဒူးဆစ္ ဒိုးလက္မဟိယာေ၀း”

“ထမ္းယူပါမည္ ဗိုလ္မွဴးႀကီး”

ဥကၠဌႀကီး၏ဒူးဆစ္မွ ဒရေဟာက်နီေသာသြီးမ်ားသည္ ပတ္၀န္းက်င္တခြင္ရဲရဲနီနီ၏။ ၾကည့္နီ၍ကားမျဖစ္။ ဥကၠဌႀကီးအားထမ္းကာ မဏိပူရျမစ္ေၾကာင္းအတိုင္းၿပီးရသည္။ ရန္သူမ်ားအားဖိ၍တိုက္သည္။ ေသနပ္သံ၊ စိန္ေျပာင္းသံ၊ အေျမာက္သံမ်ားက တေတာလံုးဆူညံနီသည္။ ရန္သူတပ္ဖြဲ႕မွ ေလာ္စပီကာအသံထြက္လာသည္။

“ခိုင္မိုးလင္းလက္နက္ခ်လိုက္။ ခင္ဗ်ားကိုမသတ္ဘူး”

မဏိပူရျမစ္႐ိုးတေလွ်ာက္ ဥကၠဌႀကီးကိုထမ္း၍ၿပီး၍ (၁) နာရီေလာက္ၾကာေသာအခါ

“ငါ့ညီ႐ို႕ ငါ့ကိုခ်။ အမိန္႔ပီးသည္”

“ဥကၠဌႀကီးကို အသာေခ်ေအာက္သို႔ခ်လိုက္သည္”

“ငါ့ညီ႐ို႕ - ငါ့ကိုထားခကတ္။ ရွိကိုတက္။ လံုး၀လက္နက္မခ်ကဲ့”

ပါလာသည့္ဖဲသာမ်ားကို မီးလွ်ိဳ႕လိုက္သည္။ နာရီကိုထုၿခီလိုက္သည္။ (AK) လက္နက္ကိုဖ်က္ဆီးၿပီး အနား၀န္းက်င္သို႔ လႊင့္ပစ္လိုက္သည္။

“ငါညီ႐ို႕ - ရွိတက္။ အမိန္႔ကိုနာခံ”

စာရြီးသူ႐ို႕ အနားမွာနီခြင့္မရ။ အမိန္႔ကိုနာခံရသည္။ ဖာလံု၀က္ တဖာလံုေလာက္အ၀ီးေရာက္ေသာအခါ ပစၥတိုသံသံုးခ်က္ၾကားရသည္။ စာရီြးသူႏွင့္အားလံုး ဥကၠဌႀကီးဟိရာၿပီးလားေသာ္လည္း ရန္သူ၏အင္အားႀကီးမႈေၾကာင့္ အခြင့္မသာဘဲ ရန္သူႏွင့္အၿပိဳင္လုယင္း ရန္သူရလားသည္။

ဥကၠဌႀကီးခိုင္မိုးလင္းသည္ မသီခင္ကပင္ “ဒူးမေထာက္လက္မေျမႇာက္။ က်ည္သံုးေတာင့္ ငါ့အတြက္” ေျပာစကားအတိုင္း သမိုင္းပီးတာ၀န္က်ီသည္။

(၁၉၇၇) ခုႏွစ္ ဇြန္လ (၄) ရက္နိ မိုးထက္ (၆) ခ်က္တီး။ တီးတိန္ၿမိဳ႕နယ္ ေမာ္ဘိန္းရြာေတာင္ဖက္သွ်စ္မိုင္အကြာ မဏိပူရျမစ္အနားတြင္ ဒဏ္ရာရသည္။ ယင္းမွတနာရီခန္႔အၾကာတြင္ ပစၥတိုသံုးခ်ိန္းျဖင့္ မိမိကိုယ္ကိုမိမိအဆံုးစီရင္လားသည္။

ရခိုင္ျပည္ႏွင့္ရခိုင္လူမ်ိဳး ကၽြန္ဘ၀မွလြတ္ေျမာက္ႏိုင္ေရးအတြက္ ပါတီတပ္မေတာ္ကိုထူေထာင္ကာ ဆင္းရဲဒုကၡမ်ိဳးစံု အသက္သြီးေခၽြြးအရင္းအႏွီးျပဳလွ်က္ တိုက္ပြဲေပါင္းေျမာက္မ်ားစြာယွဥ္ၿပိဳင္တိုက္ခိုက္၍ နီထြက္ရာအရပ္မွ နီ၀င္ရာအရပ္ျဖစ္ေသာ အဖရခိုင္ျပည္သို႔ တႏွစ္နီးပါး မိုးလင္းရာဇာစစ္ေၾကာင္း ဇြဲသတၱိစြမ္းအား သစၥာအဓိဌာန္မပ်က္ကြက္ဘဲ အာဇာနီလူစြမ္းေကာင္းပီသစြာျဖင့္ ကရင္ျပည္၊ သွ်မ္းျပည္ ေျမာက္ပိုင္း၊ အလယ္ပိုင္း၊ ေတာင္ပိုင္း၊ ကခ်င္ျပည္မ်ားကိုျဖတ္ေက်ာ္ၿပီ ခ်င္းျပည္လမ္းခုလပ္အေရာက္တြင္ ရခိုင္သူရဲေကာင္း (၅၃) ဦး ခ်င္းျပည္တြင္လည္းေကာင္း၊ ကရင္ျပည္၌ (၃၁) ဦး ရခိုင္ျပည္လြတ္လပ္ေရးအတြက္ သြီးခင္းစေတးခသည္ကို အစဥ္သတိရဂုဏ္ျပဳလွ်က္ ဤစာတမ္းသမိုင္းမွတ္တိုင္ကို စိုက္ထူလိုက္ပါသည္။

ခိုင္နီေရာင္ (ကိုယ္တြိ)

(ရခိုင္လြတ္လပ္ေရးစာေစာင္မွ)

ရခိုင္သမက္တက္

ရခိုင္အပ်ိဳလူပ်ိဳတိအရြယ္ေရာက္လွ်င္ လူငယ္ခ်င္းခ်စ္ႀကိဳက္၍ လက္ထက္မဂၤလာေဆာင္ျခင္းမ်ားဟိေရပိုင္ အမ်ားအားျဖင့္ မိဘမ်ားက အိမ္ေထာင္ဘက္ကို ရီြးခ်ယ္ပီးသည္မ်ားပါသည္။ ရခိုင္လူမ်ိဳးသည္ မိဘစကားကိုနာခံတတ္သူမ်ားျဖစ္သျဖင့္ မိဘမ်ား၏အစီအမံကိုလက္ခံတတ္ေလ့ဟိသည္။ သားသမီးမ်ားအခ်ိန္တန္အရြယ္ေရာက္လာလွ်င္ အိမ္ေထာင္ဖက္ကို အမ်ားအားျဖင့္မိဘမ်ားက ရြီးခ်ယ္ပီးေသာအေလ့သည္ ရခိုင္လူမ်ိဳးတြင္ ယခုေခတ္ခ်ိန္ထိေခတ္စားလွ်က္ဟိသည္။
ရွိရိုးအစဥ္အဆက္က်င့္သံုးလာခေသာ ရခိုင္လူမ်ိဳး႐ို႕၏လက္ထပ္္မဂၤလာပြဲဓေလ့သည္ ျမန္မာမ်ားႏွင့္မတူ ထူးျခားေသာဓေလ့ထံုးစံမ်ားျဖစ္သည္။

ရခိုင္ရိုးရာသမက္တက္

ရခိုင္ရိုးရာမဂၤလာေဆာင္မွာ ျမန္မာရိုးရာမဂၤလာေဆာင္ႏွင့္မတူ တမူထူးျခားသည္။ သမီးသွ်င္ (သတို႔သမီး) ႏွင့္ သမက္သွ်င္ (သတို႔သား) လက္္ထက္ထိမ္းျမားေသာမဂၤလာေဆာင္ပြဲကို ရခိုင္စကားတြင္ “သမက္တက္ပြဲ” ဟုေခၚသည္။ ေယာကၡမအိမ္သို႔ သမက္ကိုတင္ပို႔ရေသာေၾကာင့္လည္းေကာင္း၊ လက္ထပ္ရန္လားရေသာေၾကာင့္လည္းေကာင္း “သမက္တက္” ဟုေခၚရျခင္းျဖစ္သည္။ သံတြဲ၊ ေက်ာက္ျဖဴ၊ မာန္ေအာင္ႏွင့္ အျခားေသာေဒသမ်ားတြင္ အနည္းငယ္ကြဲလြဲခ်က္ဟိသည္။

သမီးေတာင္းျခင္း

ပထမေယာက်္ားေခ်ဘက္မွ မိန္းမပ်ိဳကိုႀကိဳက္လွ်င္ အရပ္မွအမ်ိဳးသမီးႀကီးမွတဆင့္ေျပာၾကားၿပီး ရက္တည့္မတည့္ ဇာတာမ်ားယွဥ္ၿပီး စီးစစ္ရသည္။ ထို႔ေနာက္ ေကာင္းေသာရက္ကိုရီြးခ်ယ္ၿပီး စိစပ္ေၾကာင္းလမ္းျပဳလုပ္သည္။


စိစပ္ေၾကာင္းလမ္းျခင္းမဂၤလာ (အသြင္းႏွင္းျခင္း၊ ပန္းဆင္ျခင္း)


စိစပ္ေၾကာင္းလမ္းမဂၤလာပြဲကို သမီးသွ်င္အိမ္တြင္ျပဳလုပ္သည္။ ရွိဦးစြာ သမီးသွ်င္ထိုင္ရန္နီရာ၏လက္၀ဲလက္ယာဘက္တြင္ အမ်ိဳးသမီးအိမ္ေထာင္သည္ႏွစ္ဦး ထိုင္ရသည္။ ဆြီမ်ိဳးမ်ားႏွင့္ဖိတ္ၾကားထားေသာအဂႏၶဳမ်ားက ယင္း႐ို႕၏ရွိတြင္ နီရာယူရသည္။ ထိုအခ်ိန္တြင္ သမီးသွ်င္ထြက္မလာရသိမ့္။ သတ္မွတ္ထားေသာမဂၤလာအခ်ိန္ေရာက္ေသာအခါ သမက္သွ်င္ (သတိုးသား) ဘက္မွ ဆြီမ်ိဳးပရိတ္သတ္မ်ားလာေရာက္သည္။ လာေရာက္ေသာအခါ သမီးသွ်င္ကိုဆင္ျမန္းပီးရန္ ပန္းမ်ားႏွင့္စားစရာမုန္႔အခ်ိဳမ်ား၊ ေကာက္ညွင္းေပါင္းမ်ားကို ေငြဖလားထဲတြင္ ထံုးတမ္းစဥ္လာႏွင့္အညီထည့္၍ ယူလာရသည္။ ေငြဖလားဦးေရမွာလည္း မဂဏန္းအရြီတြက္တိုင္း ႀကိဳက္သလိုအသံုးျပဳႏုိင္သည္။ သမီးသွ်င္သည္ အမ်ိဳးသမီးအရံတဦးႏွင့္အတူထြက္လာၿပီး သတ္မွတ္ထားေသာနီရာတြင္ ထိုင္ရသည္။ ပန္းမ်ား၊မုန္႔မ်ားႏွင့္အတူ သမက္သွ်င္မိဘမ်ားထံမွ သမီးသွ်င္အား စိစပ္ေၾကာင္းလမ္းျခင္း ရခိုင္အခၚ (ကတိသစၥာျပဳျခင္း) အထိမ္းအမွတ္အျဖစ္ သားသွ်င္ဘက္မွ အမိ (သို႔မဟုတ္) အစ္မက မိမၼေခ်ကို ပန္းဆင္ပီးရသည္။

ထို႔ေနာက္္လက္၀တ္ရတနာမ်ားကို ေရႊက်ပ္ခ်ိန္ျဖင့္ပီးၿပီး အသြင္းပီးေဆာင္ရပါသည္။ ထိုရတနာဆင္ျမန္းျခင္း၊ သမီးသွ်င္အား ပန္းပန္ပီးျခင္းျပဳလုပ္သူကို သမီးသွ်င္က အရိုအေသျပဳကန္ေတာ့ၿပီးလွ်င္ စိစပ္မဂၤလာေအာင္ျမင္ပါေတာ့သည္။

မဂၤလာလက္ထပ္္မည့္နိရက္ကို ယင္းအခ်ိန္မွာပင္ ႏွစ္ဦးႏွစ္ဘက္ ညွိႏွဳိင္းေဆြးေႏြးသတ္မွတ္ရပါသည္။ ဆြီမ်ိဳးပရိသတ္မ်ားကို မဂၤလာရက္ေၾကျငာပီးရသည္။ ထို႔ေနာက္ ႄကြေရာက္လာေသာ ႏွစ္ဦးႏွစ္ဘက္ဆြီမ်ိဳးပရိသတ္မ်ားကို ဧည့္ခံေကြ်းမြီးရသည္။ စိစပ္ပြဲၿပီး၍ သမက္သွ်င္ဘက္မွျပန္က်ေသာအခါ သမက္သွ်င္ဘက္မွယူလာေသာ ေငြဖလားထဲမွမုန္႔အခ်ိဳမ်ားကို သမီးသွ်င္ဘက္မွလက္ခံယူၿပီးေနာက္ ယင္းဖလားထဲသို႔ သမီးသွ်င္ဘက္မွလည္း မုန္႔မ်ားကို ျပန္ထည့္ပီးရသည္။

လက္ထပ္္မဂၤလာပြဲ

လက္ထပ္္မဂၤလာပြဲတြက္ မဂၤလာပြဲတင္ကို တရက္ႀကိဳတင္ျပဳလုပ္ရသည္။ မဂၤလာပြဲတင္သည္ လက္ထပ္မဂၤလာပြဲအတြက္ ရွိဦးစြာေဆာင္ရြက္ရေသာ အလုပ္ျဖစ္သည္။ ယင္းပြဲကို သမီးသွ်င္အိမ္၌သာျပဳလုပ္ရသည္။ မဂၤလာပြဲနိေရာက္ေသာအခါ ယင္းနိမိုးထက္အရုဏ္တြင္ သမီးသွ်င္သမက္သွ်င္႐ို႕အား မိမိအိမ္မ်ားမွာပင္ ျမတ္စြာဘုရားအားဦးထိပ္ထား၍
ဘုန္းႀကီးငါးပါးအား မဂၤလာဆြမ္းကပ္ၿပီး မဂၤလာပရိတ္နာရသည္။ အဘိုးအေဘာင္လူႀကီးမိဘမ်ားကိုကန္ေတာ့၊ မဂၤလာစကားတတ္ကၽြမ္းသူမ်ားက နံ႔သာရည္မ်ားျဖင့္ပတ္ျဖန္းျခင္းမ်ားျပဳလုပ္ကာ မဂၤလာေျမွာက္ရသည္။ ပရိတ္နာရာတြင္ ပရိတ္ႀကီးမွာ လက္ထက္မဂၤလာပြဲအတြက္ အဓိကအေရးႀကီးဆံုးျဖစ္သည္။ ရွိဦးစြာ မဂၤလာစားပြဲငယ္ကို ပ်င္ဆင္ရသည္။

ယင္းစားပြဲတြင္ပါ၀င္ရမည့္အခ်က္မ်ားမွာ-

မဂၤလာေျမွာက္ျခင္း
မဂၤလာထမင္းပြဲပ်င္ဆင္ျခင္း

သီးသန္႔ျပဳလုပ္ထားေသာ မဂၤလာစားပြဲကိုစားပြဲခင္း၍ အေပၚတြင္စပါးျဖဴးထားသည္။ ျဖန္႔ႀကဲထားေသာစပါးေပၚတြင္ ဘဲဥပံုမဂၤလာႄကြီေလာင္ပန္းႀကီးတြင္ ေကာက္ညွင္းႏွင့္ထမင္းမ်ားထည့္၍ တင္ထားရသည္။ ယင္းထမင္းေပၚတြင္ ခ်က္ၿပီးသားၿခီလက္အမႊီးစံုေသာ ပုစြန္တုပ္ႀကီးႏွစ္ေကာင္၊ အမႊီးစံုအႀကီးခြံပါေသာ ငါးကန္သားႏွစ္ေကာင္၊ ဘဲဥႏွစ္လံုး၊ ေျမာက္ဥ (ေခၚ) ကင္းစြန္းဥႏွစ္ဥႏွင္႔ အခြံႏႊာၿပီးေသာႏွပ်ိဳးသီးႏွစ္လံုးစီျဖင့္ ပ်င္ဆင္ထားရသည္။ ငါး၊ ပုစြန္၊ ဥ၊ သီးႏွံစပါးေပါႄကြယ္စီရန္ အတိတ္နမိတ္ယူထားျခင္းျဖစ္သည္။ စပါးမ်ားထဲတြင္ ေရႊဒဂၤါး၊ ေငြဒဂၤါးမ်ားျမွပ္ႏွံထားရသည္။ ေရႊေငြပြားမ်ားေအာင္ ရည္ရြယ္ျခင္းျဖစ္သည္။

သမီးသွ်င္ထိုင္ေသာနီရာလက္ယာဘက္တြင္ ရီစင္အိုးဟုေခၚေသာ ႀကီးအိုးငယ္ႏွစ္လံုးတင္ထားရသည္။ ႀကီးအိုးအျပင္ဘက္ပတ္လည္ကို မဂၤလာပရိတ္ျခည္ျဖင့္ ပတ္ထားပီးရသည္။ ႀကီးအိုး၌ရီထည့္ထားၿပီး သၿပီပန္း၊ အခ်ိန္ခါေကာင္းသတ္မွတ္ေသာစာရြက္ (အခါစာ) ႐ို႕ကို ထိုးထားရသည္။

ထမင္းေလာင္ပြန္း၏လက္၀ဲဘက္တြင္ ေလာင္ပြန္းငယ္မ်ားတင္ၿပီး ယင္းေလာင္ပြန္းငယ္အသီးသီးတြင္ ၾကက္တေကာင္လံုးအူအသဲစံုစြာ ငရုတ္သီးမပါဘဲ ခ်က္ရသည္။ ပုစြန္တုပ္ကို အေကာင္မပ်က္ေက်ာ္ရသည္။ ေရႊဖရံုသီးခ်က္ထည့္ရသည္။ က်န္ေလာင္ပြန္းႏွစ္ခုတြင္ ၾကက္ႏွင့္ပုစြန္ပဲ ထည့္ရသည္။ ၾကက္ႏွစ္ေလာင္ပြန္း၊ ပုစြန္ႏွစ္ေလာင္ပြန္း၊ ေရႊဖရံုသီးႏွစ္ေလာင္ပြန္းျဖစ္သည္။ မဂၤလာလက္ဆံုထမင္းပြဲတြင္ ငကန္သား (အႀကီးဟိေသာငါး)၊ ၾကက္သား၊ ဘဲဥ၊ ပုစြန္၊ ေျမာက္ဥ၊ ကင္းစြန္းဥ၊ ခ်ိဳင္ေပါင္ဟင္းမ်ားထည့္ထားသည့္ ဟင္းဇားပန္းကန္ကတဖက္္ ထားဟိသည္။ ပုစြန္ဆိုလွ်င္ ႏွခြမ္းမႊီးမွ်င္မျပတ္စီရ။ အက်ိဳးအပဲ့အနာအဆာမ်ားမပါစီရန္ အထူးဂရုျပဳရသည္။

ဤမဂၤလာစားပြဲကို မဂၤလာေဆာင္မည့္နီရာတြင္ထားဟိၿပီး မဂၤလာေျမွာက္ျခင္းျပဳလုပ္ရသည္။ အညႊန္႔ဟိေသာအမ်ိဳးသမီးက သမက္သွ်င္အိမ္မွ ဆန္ႏို႔ဆီဗူးႏွစ္ဗူး၊ ေလးဗူး၊ ေျခာက္ဘူးစသျဖင့္ စံုဂဏန္းကို သမီးသွ်င္အိမ္သို႔လားပို႔ကာ သမီးသွ်င္အိမ္မွဆန္မ်ားႏွင့္ေရာၿပီး အညႊန္႔ဟိေသာအမ်ိဳးသမီးက မဂၤလာလက္ဆံုထမင္းပြဲအတြက္ ခ်က္ရသည္။
အညႊန္႔ဟိေသာအမ်ိဳးသမီးဆိုသည္မွာ လူပ်ိဳအပ်ိဳလက္ထပ္ၿပီး မကဲြမကြာေမာင္ႏွံစံုအတူတကြနီထိုင္၍ သားသမီးတေယာက္တလီမွ ပ်က္စီးျခင္းမဟိေသာ “အိမ္္ေထာင္သွ်င္မ” ကိုဆိုလိုသည္။

အထက္ပါ မဂၤလာပြဲပ်င္ဆင္ျခင္းအလုပ္ကို ဘုန္းႀကီးမႄကြမီွ ပ်င္ဆင္ထားရသည္။ ဘုန္းႀကီးႄကြလာၿပီး ပရိတ္နာသည့္အခါ မဂၤလာစားပြဲမွာ ဘုန္းႀကီးမ်ားရွိတြင္ တည္ဟိနီရမည္။ ယင္းမဂၤလာစားပြဲရွိတြင္ သမီးသွ်င္က အမ်ိဳးသမီးႏွစ္ဦး လက္၀ဲလက္ယာရံ၍ ထိုင္ရသည္။ ထိုအရံအမ်ိဳးသမီးႏွစ္ဦးမွာ သမီးသွ်င္မြီးရက္ႏွင့္ နိနံသင့္သူမ်ားျဖစ္သည္။ ရွိဦးစြာသီလခံယူၿပီးလွ်င္ ပရိတ္ႀကိဳးျဖင့္ စည္း၀ိုင္းခ်သည္။

သမီးေစာင့္ျခင္း

သမက္တက္သည့္နိ မိုးထက္ကိုးခ်က္တီးခန္႔တြင္ သမီးသွ်င္ႏွင့္ရင္းႏွီးေသာ မိတ္ဆြီကုလိေမၼေခ်မ်ား၊ ဆြီမ်ိဳးမ်ားကို ထမင္းေကၽြးရသည္။ သမီးသွ်င္မွာ အလွပဆံုး၀တ္စားဆင္ယင္ကာ နိသင့္နံသင့္အပိ်ဳရံႏွစ္ေယာက္ လက္၀ဲလက္ယာရံလွ်က္ မဂၤလာေဆာင္မည့္နီရာတြင္ထိုင္၍ ဧည့္ခံရသည္။

သမက္တက္ျခင္း

သမက္သွ်င္ဘက္မွ သမီးသွ်င္ဘက္သို႔လားေသာအခါ သမက္သွ်င္အဖ၊ အဘိုး၊ ဆြီမ်ိဳး သက္ႀကိး၀ါႀကီးမ်ားက ရွိမွဦးေဆာင္လာလတ္ၿပီး အမိ၊ အေဘာင္စေသာသက္ႀကီး၀ါႀကီးမိမၼမ်ားက ေနာက္မွလိုက္ရသည္။ ထို႔ေနာက္ အုပ္ထမ္းသူအညြန္႔မိမၼမ်ားက တေယာက္ခ်င္းတန္းစီ၍ ေလွ်ာက္ရသည္။ အုပ္ထမ္းသူမ်ားမွာ မိမၼေခ်ာမိန္းမလွမ်ားျဖစ္သည္။ ရွိဆံုးမွအညြန္႔ပန္းအုပ္ကို သမက္သွ်င္၏အစ္မ (သို႔မဟုတ္) ဆြီမ်ိဳးရင္းခ်ာထဲက ထမ္းရသည္။ ေနာက္အုပ္မ်ားတြင္ မုန္႔အမ်ိဳးမ်ိဳး၊ ႏွပ်ိဳးသီးမ်ားထည့္ကာ ထမ္းလာရသည္။ အုပ္ထမ္းသူမ်ားအတြက္လက္ေဆာင္အျဖစ္ ပု၀ါပိုင္းမ်ားကို အုပ္မ်ားတြင္ခ်ိဳင္ေႏွာင္ထားဟိသည္။ အုပ္မ်ားကို သမက္သွ်င္တတ္ႏိုင္သည့္အေလွ်ာက္ (၇) အုပ္ (၉) အုပ္ထားဟိသည္။

အုပ္ထမ္းသူမ်ား၏ေနာက္နားတြင္ သမက္သွ်င္အဖြဲ႕ပါသည္။ သမက္သွ်င္၏ဦးေသွ်ာင္ႏွင့္ ရီစင္အိုးကို ရွိကသယ္ယူလာရၿပီး သမက္သွ်င္မွာ ေခါင္းေပါင္း၊ ပန္းေဖာ္ေတာင္ရွည္ပုဆိုး၊ လိုင္ေထာင္အကၤ်ီ၊ ရင္ဖံုးျပင္ခံအင္းက်ီမ်ားကို၀တ္ဆင္ကာ ဓားရွည္လြယ္သူ၊ ယပ္ရွည္ကိုင္သူမ်ားျခံရံလွ်က္ လိုက္ပါလာရသည္။ ၄င္း႐ို႕၏ေနာက္တြင္ သမက္သွ်င္၏အေပါင္းအေဖာ္မ်ားမွာ ေတတၱာႏွင့္အိပ္ရာလိပ္မ်ားကို သယ္ေဆာင္လာလတ္ၿပီး ဗံု၊ လင္ခြင္း၊ ပုလီတီးမွဳတ္သူမ်ားႏွင့္ တေပ်ာ္တပါးတီးမႈတ္လိုက္ပါလာရသည္။

သမီးသွ်င္အိမ္ေရာက္သည့္အခါ သမီးသွ်င္မိဘဆြီမ်ိဳးမ်ားကဆီးႀကိဳ၍ဧည့္ခံၿပီး နီရာထိုင္ခင္းမ်ားပီးသည္။ ရွိဦးစြာအညြန္႔အုပ္ထမ္းသူက အညြန္႔အုပ္ႏွင့္အတူပန္းဆင္ပီးရန္ သမီးသွ်င္အနားနီရာယူရသည္။ က်န္အုပ္မ်ားကို သမီးသွ်င္အိမ္မွလက္ခံယူ၍ နီရာခ်ထားသည္။ သမက္သွ်င္ဘက္မွသယ္ေဆာင္လာေသာ မဂၤလာရီစင္အိုးကိုလည္း မဂၤလာစားပြဲေပၚတြင္ သမီးသွ်င္၏ရီစင္အိုးႏွင့္အတူ ထားရသည္။ အညြန္႔အုပ္ထမ္းလာသူ သမက္သွ်င္၏အစ္မဆြီမ်ိဳးမ်ားက သမီးသွ်င္ကို ပန္းဆင္ပီးရသည္။ အညြန္႔အုပ္တြင္ ရာသီအလိုက္ပန္းမ်ားပါလာရသည္။

ဥပမာ-
ႏွင္းပန္း အီးခ်မ္းစီရန္
ႏွင္းဇီပန္း မႊီးႀကိဳင္လန္းဆန္းစီရန္
သဇင္ပန္း သန္႔ယွင္းစင္ၾကည္စီရန္
အခ်စ္တရာ (အခ်ပ္တရာ) ပန္း အခ်စ္အႏွစ္တရာတိုင္စီရန္
စံကားပန္း စံစားရစီရန္

ပန္းမ်ားပန္းကံုးမ်ားကို တစံုစီအညြန္႔အုပ္တြင္ထည့္ယူလာရသည္။ ပန္းဆင္ပီးသူက ပန္းမ်ားကို တစံုစီ ငါးစံုဆင္ျမန္းပီးရသည္။ ဆံထံုးထဲတြင္လည္း ပန္းကံုးမ်ားထိုး၍ ပန္းပန္ပီးရသည္။ ထို႔ေနာက္ သမီးသွ်င္ကိုေသွ်ာင္ေဆာင္းပီးၿပီး မ်က္ႏွာကိုဖံုးအုပ္ထားရသည္။ သမီးသွ်င္ကိုပန္းပန္ဆင္ၿပီးေနာက္ သမက္သွ်င္ကို အိမ္ထဲသို႔၀င္စီသည္။ အ၀င္တြင္ သမီးသွ်င္၏ညီမအပိ်ဳမ်ားက ၿခီဆီး၍ေငြေတာင္းခံသည္။ လူပ်ိဳရံမ်ားက စ်ီးဆစ္ျခင္းျဖင့္ အေခ်အတင္ေျပာဆိုရသည္။ လူပ်ိဳရံ၊အပ်ိဳရံမ်ား တစိတေစာင္းေျပာဆိုရသျဖင့္ ေပ်ာ္စရာေကာင္းသည္။ အိမ္ေပၚသို႔ေရာက္ေသာအခါ သမက္သွ်င္ကို ရီတခြက္တိုက္ရသည္။ ထို႔ေနာက္ သမက္သွ်င္ကို သမီးသွ်င္၏ညာဘက္တြင္ နီရာယူစီၿပီး ေသွ်ာင္ေဆာင္းပီးရသည္။ ထိမ္းျမားပီးသူမ်ားက မဂၤလာစားပြဲေပၚဟိ မဂၤလာထမင္းပြဲကိုလည္းေကာင္း၊ ရီစင္အိုးမ်ားကိုလည္းေကာင္း (၇) ပတ္၊ (၉) ပတ္ပတ္ထားေသာ ပရိတ္ျခည္မွ်င္ကြင္းမ်ားျဖင့္ တမ်ိဳးတစံုက်စီ ရစ္ပတ္ပီးရသည္။ ထို႔ေနာက္ ေမာင္ႏွံအစံုအပါအ၀င္ မဂၤလာစားပြဲ၊ အိပ္ရာလိပ္၊ ေတတၱာမ်ားအားလံုးကို ပရိတ္ျခည္မွ်င္မ်ားျဖင့္ရစ္ပတ္ပီးရသည္။ ထို႔ေနာက္ သမက္သွ်င္၏ညာလက္ႏွင့္ သမီးသွ်င္၏ညာလက္ကိုေပါင္း၍ ျခည္မွ်င္မ်ားျဖင့္ ရစ္ပတ္ပီးရသည္။

လက္ထပ္ပီးသည့္အမ်ိဳးသမီးႀကီးမ်ားက ေမာင္ႏွံစံုကို ေအာင္သၿပီခက္ျဖင့္ ရီစင္အိုးႏွစ္စံုေပါင္းစပ္ထားေသာ ရီစင္မ်ားျဖန္းကာ ဆုေတာင္းမိတၱာပို႔ရသည္။ ဆက္လက္၍ သမတ္သွ်င္ႏွင့္သမီးသွ်င္လက္မ်ားကိုေပါင္းၿပီး ရီစင္သြန္းေလာင္းရသည္။ သမီးသွ်င္လက္ကိုေအာက္တြင္ထားၿပီး သမက္သွ်င္လက္ကိုအေပၚမွာ ထားရသည္။ အခ်ိဳ႕မွာ သမက္သွ်င္လက္ကိုေအာက္ကလွန္ၿပီး သမီးသွ်င္လက္ကို အထက္ကေမွာက္သည္။ အဓိပၸါယ္မွာ သမက္သွ်င္က သမီးသွ်င္ကို ညာလက္ျဖင့္ေတာင္းဆိုျခင္းကို သမီးသွ်င္က ညာလက္ျဖင့္လက္ခံျခင္းသေဘာ၊ သမက္သွ်င္က သမီးသွ်င္ကို တသက္လံုးေစာင့္ေယွာက္ ေထာက္ပံတာ၀န္ယူလားမည္ဟူေသာ သေဘာကိုေဆာင္သည္။

မိဘကန္ေတာ့ျခင္း

သမီးသွ်င္ရွိတြင္ သမက္သွ်င္ဖခင္၊ သမက္သွ်င္ရွိတြင္ သမီးသွ်င္ဖခင္႐ို႕က နီရာယူရသည္။ သမီးသွ်င္သမက္သွ်င္႐ို႕က ဖခင္ႏွစ္ဦးရံုလာေသာတဘက္ျဖဴထဲသို႔ ထမင္းခုႏွစ္ဆုပ္တၿပိဳင္တည္းထည့္ပီးျခင္း၊ မိခင္မ်ားအားလည္း ထမင္းခုႏွစ္ဆုပ္ တၿပိဳင္တည္းထည့္ပီးျခင္းသည္ မိဘႏွစ္ပါးကိုကန္ေတာ့ျခင္းသေဘာျဖစ္သည္။

လက္ဆံုစားျခင္း

မိဘမ်ားကိုကန္ေတာ့ၿပီးေနာက္ ေမာင္ႏွံစံုက မဂၤလာထမင္းကို ခုႏွစ္ဆုပ္စီလက္ဆံုစားရသည္။ စားေသာက္ၿပီး ေငြဖလားတြင္အတူလက္ဆီးရသည္။

လက္ဖြဲ႕ျခင္း

ထမင္းလက္ဆံုစားၿပီးေနာက္ မိဘဆြီမ်ိဳးမိတ္ဆြီမ်ားက သမီးသွ်င္သမက္သွ်င္ရွိ ေငြဖလားႏွစ္ခုထဲသို႔ လက္ဖြဲ႕ေငြမ်ားထည့္ရသည္။ လက္ဖြဲ႕လက္ခံၿပီးေသာဖလားကို္ သမက္သွ်င္က သမီးသွ်င္ကိုအပ္ရသည္။ သမီးသွ်င္ကကန္ေတာ့၍ လက္ခံယူရသည္။

ေသွ်ာင္ခ်ေသွ်ာင္တင္

သမက္သွ်င္က မိမိေသွ်ာင္ကိုခၽြတ္၍ စားပြဲေပၚတင္ထားၿပီးလွ်င္ သမီးသွ်င္၏ေသွ်ာင္ကိုခၽြတ္ယူကာ မိမိ၏ေသွ်ာင္ကိုေဆာင္းပီးရသည္။ ေသွ်ာင္တင္ေသွ်ာင္ခ်ျပဳလုပ္စဥ္ သမီးသွ်င္က သမက္သွ်င္ကို ရွိခိုးရသည္။ ေသွ်ာင္တင္ေသွ်ာင္ခအျဖစ္ သမက္သွ်င္က သမီးသွ်င္ကို ေငြလက္ဖြဲ႕သျဖင္႔ သမီးသွ်င္ကကန္ေတာ့ၿပီး လက္ခံရယူရသည္။ မဂၤလာအခမ္းအနားပြဲအၿပီးတြင္ ထြက္ခြာခြင့္ရရန္ သမက္သွ်င္က သမီးသွ်င္ဘက္မွအပ်ိဳရံလူပ်ိုရံမ်ားက ေရႊႀကိဳးတားထား၍ ႀကိဳးတားခပီးရသည္။ ေနာက္ဆံုးခန္း၀င္ခ ပီးေဆာင္ရသည္။

အိမ္ျပန္လည္ျခင္း

သမက္တက္ၿပီး (၇) ရက္နိတြင္ သမီးသွ်င္သမက္သွ်င္မ်ားသည္ သမက္သွ်င္၏မိဘအိမ္သို႔ မိုးထက္မွစ၍လည္ရသည္။ သမက္သွ်င္၏မိဘ၊ အဘိုးအေဘာင္မ်ားကို သမီးသွ်င္၊ သမက္သွ်င္႐ို႕က ကန္ေတာ့ရသည္။ ညဇာစားၿပီးမွျပန္ရသည္။ သို႔ျဖင့္ ၾကင္စဦးဇနီးေမာင္ႏွံႏွစ္ဦးသည္ အိုးအိမ္တည္ေထာင္ကာ တလင္တမယားစနစ္ျဖင့္ တသက္လံုးေပါင္းေဖာ္ရေတာ့သည္။

ရခိုင္လူမ်ိဳးမ်ားသည္ မဂၤလာပြဲကို ၀ါတြင္းႏွင့္ျပာသိုလမ်ားတြင္ ေယွာင္ၾကည္ေလ့ဟိၿပီး တေပါင္းတန္ခူးလမ်ားတြင္ အမ်ားဆံုးက်င္းပျပဳလုပ္သည္။ ျပာသိုလတြင္ မဂၤလာေဆာင္က အိမ္ေထာင္စီးပြားေရးမျဖစ္ဘဲ မြဲျပာက်တတ္သည္ဟု အယူဟိသည္။ ရခိုင္ဓေလ့ထံုးတမ္းစဥ္လာအရ မဂၤလာပြဲႏွင့္ပတ္သက္၍ လိုက္နာရမည့္စည္းကမ္းခ်က္မ်ားစြာဟိသည္။ ထိုခ်မွတ္ထားေသာစည္းကမ္းခ်က္မ်ားကိုလိုက္နာၿပီး လက္ထပ္မဂၤလာပြဲသည္ ပကာသနမဖက္ အရိုးခံသက္သက္ျဖင့္ ရိုးရာမပ်က္ခ်စ္ျမတ္ႏိုးစရာျဖစ္သည္။ ရခိုင္လူမ်ိဳး႐ို႕၏ခ်စ္စရာေကာင္းေသာဓေလ့၊ တမူထူးျခားေသာ မဂၤလာအယူအဆမ်ားျဖစ္သည္။

က်မ္းကိုးကားစာအုပ္မ်ား
သားခ်င္းမ်ားအေၾကာင္းတေစ့တေစာင္း (ေမာင္ေအာင္မြန္)
ျပည္ေထာင္စုသားမ်ား၏ရိုးရာလက္ထပ္မဂၤလာပြဲဓေလ့မ်ား
(တကၠသိုလ္သွ်င္သီရိ)
ျမတ္ပန္းသဇင္ ရခိုင္အမ်ိဳးသမီးအသင္း (ရန္ကုန္)၂၀၀၇ ထုတ္

ရခိုင္က်င္

အခန္း(၁)

က်င္အဓိပၸါယ္

“က်င္” ေဝါဟာရႏွင့္ပတ္သက္၍ အမ်ဳိးမ်ဳိးရြီးဖြဲ႔ကတ္သည္ကို တြိရပါသည္။ ဦးရာဇ္ေတာင္ဘုရားသမိုင္း လကၤာ၌ “ေလာကီဘက္က၊ ေဆာင္႐ြက္တခန္း၊ က်င္လက္ပန္းႏွင့္၊ ၿမီဝန္း႐ုပ္သီး၊ ႐ႈမၿငီးေအာင္” ဟူ၍ူ ရြီးဖြဲ႔ထားသည္။

ဆယ့္ႏွစ္လရာသီလကၤာတပိုဒ္တြင္ “မယ္လွ်င္စစ္မွာ၊ စိတ္ႀကီးပ်က္လို႔၊ က်င္ကိုင္လက္ပန္း၊ အခန္းခန္းကို၊ အိမ္သူအကၽြန္၊ ျမင္ရျပန္ေက၊ လြမ္းေတာ္တာ႐ွည္၊ ပန္းမဥၥဴကို၊ နီပူထိုးေက၊ ညႇိဳးလတ္ေတလည္း” ဟူ၍ူ ဖြဲ႕ဆိုထားျပန္သည္။

လမုေခ်ာင္းဆရာေက်ာ္မဲရြီးဖြဲ႔ေသာ မဟာဝိဟႎကရာဇဝင္လကၤာ (အပိုဒ္-၁၁၃) ၌ “ကေျခမ်ားျဖင့္၊ တီးကာရစ္ျမည္၊ စည္ငါးမည္တည္း၊ သံ႐ွည္ဟစ္ေႄကြး၊ စု႐ံုးေဝးလွ်က္၊ လက္ပြဲက်ယင္၊ လံုးထြီးက်င္၍” ဟူ၍လည္းေကာင္း

မႏၲေလးဝိဇၨာသိပၸံတကၠသို္လ္ပါေမာကၡခ်ဳပ္ ဆရာႀကီးဦးေက်ာ္ရင္သည္ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ႏွစ္ပတ္လည္မဂၢဇင္း (၁၉၅၈-၅၉)၊ လုပ္သားျပည္သူ႔နိစဥ္သတင္းစာ (၂၄-၈-၆၄) တြင္ က်င္ႏွင့္ပတ္သက္ ေဆာင္းပါးမ်ားကိုရြီးသားခရာ-
“က်င္ဟူသည္မွာ က်ားႏွင့္ယင္ ေဝါဟာရႏွစ္လံုးေပါင္းစပ္ျဖစ္ေပၚလာရေၾကာင္း၊ “က်ားယင္၊ ယင္-က်ား” ကစပ္နည္းကိုအၿခီခံ၍ က်င္ျဖစ္ေပၚလာရေၾကာင္းဆိုထားသည္။ “က်ားယင္” ကစပ္နည္း၊ က်ားကယင္ကို အုပ္ဖမ္းလိုက္၊ ယင္က ေယွာင္ၿပီးလိုက္ႏွင့္ ယင္အေကာင္ႏွစ္ဆယ္ကို က်ားႏွစ္ေကာင္က အႏိုင္လိုက္ဖမ္းရန္အကြက္ ႐ႊိကစပ္နည္းကိုအၿခီမွီၿပီး က်င္သန္ႏွစ္ဦး ဖမ္းလိုက္၊ ခံလိုက္၊ ပစ္ခ်လိုက္ႏွင့္ ၿမီသို႔က်ေအာင္ ကစပ္ရေသာ နည္းအတတ္ပညာ” ဟူ၍ ယွင္းျပထားသည္။

တိုင္းရင္းသားယဥ္ေက်းမႈဓေလ့ထံုးစံမ်ား (ရခိုင္) (၁၉၇၆) စာအုပ္၌ကား “က်င္ဟူသည္မွာ က်ားလွ်င္မွ ေျပာင္းလဲလာျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း၊ က်ားသည္ သားေကာင္ကိုဖမ္းသည့္အခါ လွ်င္ျမန္သည့္အဟုန္ျဖင့္ ဖမ္းေအာင္းရသကဲ့သို႔ ျဖတ္လတ္လွ်င္ျမန္ရသည့္အတြက္ “က်ားလွ်င္” ဟုေခၚရာမွ က်င္ျဖစ္လာသည္” ဟုဆိုထားသည္။

သဇင္ႏြယ္ (မႏၱေလးတက္ကသိုလ္) ၏ လက္ႏွိွပ္စက္မူ က်င္စာတမ္းငယ္၌ “က်ားကဲ့သို႔ ခြန္အားဗလႏွင့္ ပညာကိုအသံုးခ်ကိုင္ရသည့္ အားကစပ္နည္းျဖစ္သည့္ “က်ားအင္” လို႔ေခၚရာမွ “က်င္” ျဖစ္လာေၾကာင္းဆိုထားျပန္သည္။

ရမၼာဝတီပညာစာရႏွင့္ လွေအာင္ေ႐ႊ႐ို႕ရြီးသားသည့္ “ရမၼာဝတီေတးကဗ်ာမ်ားစာအုပ္” (၁၉၉၀) တြင္းလည္း ရမ္းၿဗဲေဒသိယသဘာဝေတးကဗ်ာတခ်ဳိ႕ကို တြိရၿပီး ထိုကဗ်ာမ်ားထဲတြင္ က်င္ေဝါဟာရႏွင့္ပတ္သက္၍ “က်အယင္၊ က်ီးယင္၊ က်ယင္၊ က်အားယင္” စသည္ျဖင့္ အမ်ဳိးမ်ဳိးအသံထြက္ကာ ဖြဲ႔ဆိုရြီးသားထားသည္ကို တြိရသည္။ ကဗ်ာတပိုဒ္ကိုေထာက္ျပရလွ်င္ -
“႐ြာဘံုေကရာ ေသာင္းလဲ၊ မ်ားဘံုဆင္ေက၊ ႐ြာတြင္လူမ်ား၊ က်အင္တုိက္ေတ ထိုပြဲလယ္မွာ၊
ေမွ်ာကာၾကည့္ေက၊ ဝမ္းနည္းနည္းႏွင့္” ဟူ၍ ေဒသိယလီသံျဖင့္ ဖြဲ႔ဆိုထားသည္ကို တြိရပါသည္။ ေျမာက္ဦးေခတ္တြင္ ဓမၼရာ (ထမရာ၊ အမရာ) မင္းသား က်င္အတတ္ပညာသင္ယူပံုႏွင့္ ပတ္သက္၍ “ထမရာဖြဲ႔” ၌ -

“ေက်ာက္တလင္းတြင္၊ ေပ်ာ္ပြဲ႐ႊင္ေသာင္းသဲ၊ ကတူပြဲႏွင့္၊ ေပ်ာ္ပြဲသဘင္၊ က်င္ျခင္းသင္၍၊ ကာေကာင္းျခင္းႏွင့္၊ သိုင္းျခင္းသံုးဆယ္၊ သင္လတ္ေတေလး။ ဒိုင္းျခင္းသံုးဆယ္ သင္လတ္ေတေလး။ စစ္ဆုတ္စစ္တက္၊ သင္လတ္ေတေလး” ဟူ၍ တြိရသည္။

မဇၥ်ိမေဒသအေရးေတာ္ပံုက်မ္းနိဒါန္း႐ွည္ (စာ-ငဲ) တြင္လည္း -
“ရခိုင္သား႐ို႕သည္ ဗဒံုမင္း၏ခိုင္းေစျခင္းအမ်ဳိးမ်ဳိးကို လုပ္ေဆာင္ကတ္ရသည္။ ၎႐ို႕မွာ အမရပူရနီျပည္ေတာ္တြင္က်င္းပေသာ ပြဲလမ္းသဘင္မ်ားတြင္ အတီးအမႈတ္၊ အကအခုန္၊ က်ယင္စေသာ ေျဖေဖ်ာ္မႈမ်ား လားေရာက္ေဆာင္႐ြက္ရ၏။” ရခိုင္ရာဇဝင္သစ္က်မ္း (ဒုတြဲ)(စာ ၂၉၆) (ရခိုင္သားႀကီးစာပီထုတ္) တြင္လည္း -

“ဒါးပိုင္ႀကီးေက်ာ္ပံုလည္း ေလးေတာင္စားေလွ်ာက္ထားသည္ကိုသိလီလွ်င္ ေလွ်ာက္ထားရာသေလာဟု အခ်က္ဝင္၍ လက္ေဝွ႔ေက်းယင္ပြဲဆင္၍ သဘင္ျပဳၾကရာတြင္ အက်ဴးအလြန္ျပဳသည္ဟု ေလးေတာင္စားေခၚမဲလြယ္႐ို႕ ညီအစ္ကိုသံုးေယာက္ကို ဖမ္းယူလွ်က္ ဒါးပိုင္ၾကီးေက်ာ္ပံုသည္ သတ္္လီ၏။” ဟူ၍လည္းတြိရသည္။

က်င္ႏွင့္ပတ္သက္၍ စကားပံု၊ ဥပမာတခ်ဳိ႕လည္းဟိသည္။ “အဘက်င္သန္၊ သားအင္တန္” “က်င္သန္အို ၾကက္ႏွင္မရ” “ကစပ္ႀကီးေက က်င္ျဖစ္ေတ” စသည္ျဖင့္ျဖစ္သည္။

ျမန္မာ့အဘိဓာန္က်မ္း (ပတြဲ) (၁၉၉၁) ၌ ကား -

က်င္ (ႀကိ) ။ ၿမီႀကီးႏွင့္ေရာနီေသာ ေ႐ႊမႈန္႔၊ ေငြမႈန္႔မ်ားကို က်င္ခြက္တြင္ထည့္ကာ ရီတြင္သဲ့ယူသည္။
က်င္ (ၾကိ) ။ တတ္ေျမာက္လိမ္မာသည္။ “လူ႔ျပည္နတ္ျပည္၊ ဘံုသံုးထပ္တြင္၊ ႏိုင္အံ့မထင္၊ ပညာက်င္သည္၊ ထြတ္တင္ေမာ္ကြန္းထား၏တည္း”
က်င္ကိုင္ (ႀကိ)(ရခိုင္) ။ တဦးႏွင့္တဦး၊ အႏိုင္အယႈံးလံုးသတ္သည္။ ေတာင္ေက်ာ္ကိုင္သည္၊ နပန္းလံုးသည္ - ဟူ၍ျဖစ္သည္။

သို႔ျဖစ္၍ က်င္ေဝါဟာရအဓိပၸါယ္္ကို နိဂံုးေကာက္ခ်က္ခ်ပါက က်င္ဆိုသည္မွာ က်င္ပင္ျဖစ္သည္ဟု၍ ဆိုရေပမည္။ ကၽြမ္းက်င္သည္။ က်င္လည္သည္။ က်င္ပစ္ခ်သည္ဆိုသည့္ အဓိပၸါယ္ပင္မဟုတ္ပါလား။

အခန္း (၂)

က်င္သမိုင္းေၾကာင္း

က်င္သမိုင္းေၾကာင္းႏွင့္ပတ္သက္၍ ေတာင္ေက်ာင္းဆရာေတာ္၏ ရခိုင္ရာဇဝင္သစ္က်မ္းအပါအဝင္ ရခိုင္ရာဇဝင္က်မ္းတခ်ဳိ႕၏အလိုအရ လက္ပန္းသည္႐ို႕ လက္ပန္းသတ္ၾကသည္ကို ၀ါသုေဒဝ၊ ဗလေဒဝေခတ္ (ဘီစီ ၆၀၀ ေက်ာ္ေလာက္က) ႐ွိဦးစြာ ဒြါရာတီေခတ္ကပင္ဟိေၾကာင္း ေဖာ္ျပထားသည္။ ဝါသုေဒဝ၊ ဗလေဒဝ႐ို႕ မင္းညီေနာင္တက်ိပ္သည္ ဦးရီးေတာ္ကံသမင္းႀကီး ေထာင္ေခ်ာက္ဆင္က်င္းပသည့္ လက္ပန္းသတ္ပြဲ၌ စာ႐ုယလက္ပန္းသည္ မုဠိအလက္ပန္းသည္႐ို႕ႏွင့္ လံုးသတ္အႏိုင္ရၿပီးေနာက္ ျပည္သိမ္းပံုမ်ားကို ရြီးဖြဲ႔ထားသည္။ ဦးရာဇ္ေတာင္ဘုရားသမိုင္းလကၤာ “က်င္လက္ပန္းႏွင့္၊ ၿမီဝန္း႐ုပ္သီး ႐ႈမၿငီးေအာင္” ဟူ၍ရြီးဖြဲ႔ထားသည့္အတြက္ က်င္ကိုလက္ပန္းလံုးပဲြဟုလည္းေခၚသည္။

ပါေမာကၡခ်ဳပ္ဦးေက်ာ္ရင္၏ “ရခိုင္႐ိုးရာအတတ္ ကိုယ္ပိုင္ပညာက်င္ပြဲ” (ရခိုင္တန္ေဆာင္ ၁၉၅၈) ေဆာင္ပါးတြင္ -

“႐ွိရခိုင္မင္းဆက္မ်ားလက္ထက္တြင္ ဘီလူးကို အသီသတ္ခေသာ က်င္သမားဟုဟိသည္။ ထိုနည္းတူ မြန္မင္းမ်ားလက္ထက္တြင္လည္း အသားမင္းသားမွာ ခုနစ္ေတာင္ျမင့္ေသာ ကုလားလန္ဘားႏွင့္ နပန္းလံုးသတ္ခသည္။ ျမန္မာရာဇဝင္တြင္လည္း ရန္မန္ေထြးသည္ မိေက်ာင္း၊ က်ား၊ ဆင္႐ို႕ႏွင့္နပန္းလံုးကာ သတ္ပုတ္ေအာင္ျမင္၍ အနႏၵသူရိယဘြဲ႕ကိုပင္ ရဟိခသည္။ အသားမင္းသား ကုလားလန္ဘားႏွင့္ နပန္းသတ္သည္မွာ ရာဇဝင္အရ ႏွစ္ေပါင္းေထာင္ေက်ာ္ဟိလတ္ၿပီ။ ကမၻာေပၚတြင္လည္း နပန္းလံုးအတတ္ေပၚေပါက္ ေခတ္စားသည္မွာ ႏွစ္ေပါင္းေထာင့္ငါးရာေက်ာ္လတ္ၿပီ။ ဤအေၾကာင္းႏွစ္ရပ္ကိုေထာက္၍္ ရခိုင္ျပည္တြင္လည္း က်င္အတတ္ေပၚေပါက္ခသည္မွာ ႏွစ္ေပါင္းတေထာင္ထက္မေလ်ာ့ႏိုင္ဟု ေတြးမိသည္။” ဟူ၍ သံုးသပ္ျပထားသည္။

ေဝသာလီေခတ္ စူဠစႃႏၵားမင္းလက္ထက္၌ အမတ္ႀကီးဓမၼေဇယ်သည္ “ဗ်ည္း-၃၃ လံုးလွီေလွာ္သံ” ကိုစပ္ဆိုခသည္။ ယင္းလွီေလွာ္သံကို က်င္သန္ႀကီးမ်ားက ၿပိဳင္တူ႐ြတ္ဆို၍ စည္ႀကီးၿဗိန္းေစာင္းတီးကာ ၿပိဳင္ေလာင္းႀကီးမ်ားကိုေလွာ္၍ ရခိုင္ရီတပ္မႀကီးျဖင့္ စစ္ခ်ီထြက္ေၾကာင္းဆိုထားသည္။ ရခိုင္ျပည္နယ္ျဖစ္စဥ္သမိုင္း (ပဥၥမတြဲ) (ယဥ္ေက်းမႈက႑) စာ-၁၈၈ ၌ -

“႐ွိေခတ္ရီတပ္မေတာ္မ်ားတြင္ စစ္ခ်ီထြက္ေသာခါ သန္မာထြားက်ဳိင္းသူက်င္သန္ႀကီးမ်ားက လွီကိုေလွာ္ခတ္ရသည္။” ဟူ၍ ရြီးထားသည္။ ၎လွီေလွာ္သံကိုအေၾကာင္းျပဳလွ်က္ ၿပိဳင္ေလာင္းသံက်ပ္မ်ား စပ္ဆိုခသည္။

“ကိုးစိတ္ကိုးလံ၊ ကိုးပင္းကန္၊ က်င္သန္တိရာတက္ပ်ာစီးလို႔၊ မဟာေလာင္းႀကီးထြက္လို႔လာ” (ရခိုင္ညြန္ဖူး၊ ၁၉၆၈--စာ-၈၃) “ကိုးဆယ့္ကိုးလံ၊ ကိုးပင္းကန္၊ က်င္သန္တၿပီး၊ စည္တတီး” စသည္ျဖင့္ျဖစ္သည္။ ေျမာက္ဦးေခတ္ “ထမရာဖြဲ႕” ၌လည္း က်င္ျခင္း၊ ကာျခင္း၊ သိုင္းျခင္း၊ ဒိုင္းျခင္းအတတ္ပညာမ်ား သင္ယူပံုကိုဖြဲ႕ဆိုထားဟိၿပီးျဖစ္သည္။ အမရပူရေနျပည္ေတာ္၌ က်င္ေျဖေဖ်ာ္မႈျပဳလုပ္ပံုကိုလည္း “မဇၥ်ိမေဒသအေရးေတာ္ပံုက်မ္း” ၌ တြိရသည္။ ႐ုပ္ဝတၳဳသက္သီအျဖစ္ သွ်စ္ေသာင္းဘုရားလႈိဏ္ဂူပတ္တြင္း၌ က်င္းအားကစပ္နည္းဆိုင္ရာ ႐ုပ္လံုး႐ုပ္ႄကြမ်ား ထြင္းထုထားသည္ကို ကနိထိ တြိျမင္ႏိုင္သည္။

ဤအေၾကာင္းအခ်က္မ်ားကိုဆက္စပ္၍ က်င္အားကစပ္နည္းအတတ္ပညာသည္ ႐ွိေခတ္အဆက္ဆက္ ရခိုင္မင္းမ်ားလက္ထက္ကပင္ ဆင္းသက္လာသည့္ နည္းပညာရပ္ျဖစ္သည္ကို တိတိက်က်ေျပာႏိုင္သည္။ ႐ွိရခိုင္မင္းမ်ားလက္ထက္ကပင္ ရခိုင္႐ိုးရာက်င္ပြဲမ်ားကို မင္းညီလာခံနန္းတြင္းသဘင္မ်ား၌ က်င္းပလာၿမဲျဖစ္သည္။

တိုင္းျပည္အဝွမ္း ၿမိဳ႕ျပကၽြန္းရြာေဒသမ်ား၌ စည္စည္ကားကား ထူးထူးျခားျခားက်င္းပသည္။ က်င္ပြဲ၊ ၿပိဳင္ေလာင္းပြဲမ်ားသည္ ရခိုင္႐ို႕၏တိုက္ေရး၊ ခိုက္ေရး၊ စစ္ေရးအတြက္လည္းေကာင္း၊ စည္းလံုးညီညြတ္မႈ၊ အားမာန္တက္ႄကြမႈ၊ ယံုၾကည္မႈ၊ က်န္းမာၾကံ့ခိုင္မႈမ်ားအတြက္လည္းေကာင္း၊ နန္းတြင္းနန္းျပင္၊ ၿမိဳ႕ျပကၽြန္းရြာမက်န္ စည္ကားၿမိဳင္ဆိုင္စြာက်င္းပသည့္ ပညာတရပ္ျဖစ္သည္။ ကၽြန္းပြဲ၊ ႐ြာပြဲ၊ ဘုရားပြဲ၊ ထီးတင္ပြဲ၊ စ်ာပနပြဲ၊ မယ္ေတာ္ပ်ံပြဲ၊ သႀကၤန္ပြဲ၊ ၿပိဳင္ေလာင္းပြဲ၊ ရထားပြဲစသည့္ ပြဲေတာ္တိုင္း၌ က်င္ပြဲမပါလွ်င္မၿပီးဆိုေလာက္သည္။

ရခိုင္႐ိုးရာအက “က်င္ယိမ္း” ၌ -

“က်ယင္ က်င္၊ ဖမ္းလူခံလူ၊ တူတူလံုး၊ ဒုန္းဒုန္းလည္းခ်၊ အက်လည္း ယင္၊ က်ယင္ က်င္၊ ရခိုင္သား႐ို႕ႀကိဳက္ေတ ရခိုင္က်င္၊ ေခၚတြင္လာကတ္၊ အားကစပ္၊ ပြဲတိုင္းမလြတ္ သူပါဝင္” ဟူ၍ စပ္ဆိုထားသည္။

က်င္ေခတ္ဦးက တပြဲလံုး၌ ေနာက္ဆံုးအႏိုင္ရဗိုလ္စြဲသူကို ဘုရင္၊ မိဖုရား႐ို႕ကိုယ္တိုင္ “ပန္းစည္းဆု” ခ်ီးျမွင့္ေၾကာင္းသိရသည္။ ထိုသို႔ ဆုခ်ီးျမွင့္ပုံစနစ္သည္ ႐ွိဂရိျပည္ အိုလံပစ္ပြဲ၌ “ေလာရယ္” (ေခၚ) သစ္ခြပန္းစည္းဆု ခ်ီးျမွင့္ပံုႏွင့္တူေၾကာင္း သဇင္ႏြယ္၏စာတမ္းငယ္၌ ရြီးသားထားသည္။ ယခုထိက်င္သန္မ်ားအား “ပန္းဆု”ဟူ၍ူ ခ်ီးျမွင့္သည္ကို တခ်ဳိ႕နီရာမ်ား၌ တြိရသိမ့္သည္။

႐ွိက က်င္ပြဲကိ ေ႐ႊေမာင္းတန္း၊ ေငြေမာင္းတန္းဟူ၍ ခြဲျခားက်င္းပသည္။ ပထမတန္း၌ ေနာက္ဆံုးအႏိုင္ရဗိုလ္စြဲသူကိို ေ႐ႊေမာင္ဆု၊ ဒုတိယတန္း၌ ေနာက္ဆံုးအႏိုင္ရဗိုလ္စြဲသူကို ေငြေမာင္းဆုမ်ားခ်ီးျမွင့္သည္။ ေ႐ႊေမာင္း၊ ေငြေမာင္းမ်ားမွာ တစ္က်ပ္၊ တစ္က်ပ္ခြဲထိ အလီးဟိၿပီး တံဆိပ္ခပ္ႏွိပ္ကာ ပိုးႀကိဳး၊ သိုးမီႊးႀကိဳးက်စ္၍ လိုင္ဖင္း၌စြပ္၍ ခ်ီးျမွင့္သည္။ အဂၤလိပ္စာလက္ထက္က အဂၤလိပ္ “မယ္လ္ေဒးလ္” တံဆိပ္မ်ဳိးခပ္ႏွိပ္ကာ ေ႐ႊတံဆိပ္၊ ေငြတံဆိပ္မ်ားကို ခ်ီးျမွင့္ခကတ္သည္ဟုဆိုသည္။ ကနိေခတ္ထိ ေ႐ႊေမာင္း၊ ေငြေမာင္းဆုမ်ားကို ႐ွိမူမပ်က္ခ်ီးျမွင့္က်င္းပၿမဲျဖစ္သည္။ က်င္တေခတ္ဆန္းသစ္လာေသာ ကနိကာလ၌ ကားက်င္ပြဲမ်ားကို ေခတ္ႏွင့္အညီ ဆန္းသစ္တီထြင္ကာ ေ႐ႊေမာင္းဆုမ်ားက်ည္း ခ်ီးျမွင့္က်င္းပလာလတ္သည္။

ရခိုင္ေတာ္ဝင္ဂႏၶဝင္ေျမာက္ ရခိုင့္က်င္ကို မေပ်ာက္မပ်က္၊ တုိးတက္ဖြံ႔ၿဖိဳးေအာင္လုပ္ေဆာင္ရန္မွာ မ်က္ေမွာက္ေခတ္ ရခိုင္သားတိုင္း၏တာဝန္္ျဖစ္သည္။

အခန္း(၃)

က်င္ပညာ၏နက္နဲပံု၊ စနစ္က်ပံုႏွင့္ အက်ဳိးသက္ေရာက္ပံု

(က) နက္နဲပံု၊ စနစ္က်ပံု

(၁) က်င္ပညာသည္ ျပင္းျပင္းထန္ထန္ ထိုးႀကိတ္၊ သတ္ပုတ္၊ ကန္ေက်ာက္ၿပီး ၿပိဳင္ဖက္အား အနာတရျဖစ္ေအာင္ ေဒါမာန္ျဖင့္ၾကံဆတိုက္ခိုက္သည့္ နည္းပညာမဟုတ္။ (ဦးေကၡာင္း၊ ဒူး၊ တန္းေတာင္၊ ၿခီဖနာင့္၊ ၿခီေစာင္း၊ ၿခီဖဝါး၊ လက္ေစာင္း၊ လက္ဝါး၊ လက္ညႇိဳး၊ လက္သီးစသည္မ်ားကိုသံုးၿပီး (ထိုး၊ ႐ိုက္၊ ေက်ာက္၊ ကန္) သတ္ပုတ္ျခင္းမ်ဳိး လံုးဝမပါဝင္ေခ်။

(၂) က်င္ပညာ အဖမ္းသားအနီျဖင့္ လက္ႏွင့္ၿခီကို အသံုးခ်သည့္အခါ (ထိုး၊ ႐ိုက္၊ ေက်ာက္၊ ကန္၊ သတ္ပုတ္) တိုက္ခိုက္ရန္အတြက္မဟုတ္ပဲ (ဆြဲ၊ ဖမ္း၊ ငင္၊ ဖက္၊ တိုး၊ ကန္၊ ေပါက္၊ ခ်ိတ္၊ ေကာ္၊ ပင့္၊ လိမ္၊ က်စ္) ရန္အတြက္သာလွ်င္ အသံုးခ်ရသည္။

(၃) အခံက်င္သန္သည္လည္း အဖမ္းက်င္သန္က (ဆြဲ၊ ငင္၊ ေပါက္၊ ခ်ိတ္၊ လိမ္၊ က်စ္) လာသည့္အခါ စည္းကမ္းနည္းလမ္းတက် (ေယွာင္၊ ထြက္၊ ခၽြတ္၊ ထုတ္၊ ခါ၊ ပစ္၊ ျပန္ပစ္) ရန္အတြက္သာ မိမိ၏လက္ႏွင့္ၿခီကို အသံုးခ်ရသည္။ နာၾကင္က်ဳိးပဲ့ေအာင္ ၾကံစည္တံု႔ျပန္ခြင့္လံုးဝမဟိ။

(၄) အဖမ္းသားအခြင့္အေရးအနီျဖင့္ အခံသားလက္ကိုဆြဲနည္း၊ ေမာင္းသတ္၊ ေမာင္းလိမ္၊ ေမာင္းက်ပ္၊ ေမာင္းဖြင့္၊ ေမာင္းျပန္၊ ေမာင္းလႊဲနည္း၊ ၿခီေပါက္နည္း၊ ခ်ိတ္နည္း၊ ေကာ္နည္း၊ လိမ္နည္း၊ က်စ္နည္း၊ ပစ္နည္း စသည္ျဖင့္ လက္၊ ၿခီမ်ားကို ကိုင္ပံု၊ ေပါက္ပံု၊ က်စ္ပံု စနစ္တက်ဟိသည္။

(၅) အခံသားအခြင့္အေရးအနီျဖင့္ ထိမ္းကိုင္၊ ဆီးကိုင္နည္း၊ ႐ုန္းေယွာင္ထြက္နည္း၊ ၿခီခၽြတ္လက္ခၽြတ္နည္း၊ ခါနည္း၊ ပစ္နည္း၊ ျပန္ပစ္နည္း၊ အျပန္ပစ္နည္းမ်ားသီးျခားစီ အျပန္အလွန္စနစ္တက်ဟိသည္။

(၆) အဖမ္းသားက်င္သန္ကို အခြင့္အေရးပိုပီးထားၿပီး ယင္းအခြင့္အေရးကို အျခင္း၊ အကြက္ျဖင့္ စနစ္တက် က်င္ပညာအသံုးခ်ကိုင္ကာ အခံက်င္သန္အားအႏိုင္ရေအာင္ ပစ္ခ်ရန္ျဖစ္သည္။ အခံသားက်င္သန္သည္လည္း အဖမ္းသားက်င္သန္ ထိုကဲ့သို႔ လံုးဖမ္းကိုင္တြယ္သမွ် ငံု႔ခံနီ႐ံုမဟုတ္ပဲ အခံက်င္သန္၏ခုခံခြင့္အတတ္ပညာကိုပါ တီထြင္ဖန္တီးထားသည္။ အဖမ္းသား၏လံုးဖမ္းကိုင္တြယ္ခြင့္ႏွင့္ အခံသား၏ခုခံကာကြယ္ခြင့္ ပညာႏွစ္ရပ္ကုိ သူတလွည့္ကိုယ္တလွည့္၊ သူတျပန္ကိုယ္တျပန္ ကိုင္ခြင့္ျပဳလွ်က္ ပညာစြမ္းျပရသည့္ အားကစပ္နည္းပညာရပ္ျဖစ္သည္။

(၇) က်င္ကြင္းနည္းအမ်ဳိးမ်ဳိး ပံုစံတက်ဟိသည္။

(၈) က်င္ျခင္း၊ က်င္ကြက္၊ က်င္ဖမ္းနည္း၊ က်င္ခံနည္းမ်ား စနစ္တက် က်ယ္က်ယ္ဝန္းဝန္း ဟိသည္။

(ခ) က်င္ပညာ၏အက်ဳိးသက္ေရာက္ပံု

(၁) က်င္ပညာသည္ လူငယ္႐ို႕၏ တကိုယ္ရည္စြမ္းရည္ျပည့္ဝမႈ၊ ကိုယ္ခႏၶာၾကံ့ခိုင္မႈအတြက္ အေရးပါသည့္ နည္းပညာရပ္ျဖစ္သည္။
(၂) ဇြဲ၊ သကၱိကိုခိုင္မာစီသည္။ အခက္အခဲကို တဦးတည္း ၾကံ့ၾက့ံခိုင္ခိုင္ ရင္ဆိုင္ျဖတ္္ေက်ာ္ရဲသည့္ုစိတ္္ကို ရဟိစီသည္။
(၃) တက္ႄကြမႈအားမာန္ကို ရစီသည္။
(၄) ယံုၾကည္ခ်က္ျပည့္ဝစီၿပီး ျပတ္သားခိုင္မာစီသည္။
(၅) ယုတ္ညံ့သိမ္ဖ်င္းစိတ္၊ အားငယ္ေၾကာက္႐ြံ႕စိတ္မ်ားကို ကင္းေပ်ာက္စီသည္္။
(၆) မိမိကိုယ္မိမိ အားကိုးယံုၾကည္စိတ္ ျမင့္မားစီသည္။
(၇) ဆံုးျဖတ္ခ်က္တရပ္ကို မွန္မွန္ကန္ကန္၊ ခိုင္ခိုင္မာမာခ်မွတ္လုပ္ကိုင္ေဆာင္႐ြက္လိုစိတ္ခိုင္ၿမဲစီသည္။
(၈) က်န္းမာၾကံ့ခိုင္သန္စြမ္းမႈ၊ လွ်င္ျမန္ဖ်တ္လတ္မႈျဖစ္စီသည္။
(၉) လူ႔ေဘာင္ဝန္းက်င္ႏွင့္ ေေပါင္သင္းဆက္ဆံေရးကိုတိုးတက္စီသည္။
(၁၀) အမ်ားအက်ဳိး၊ ဦးေဆာင္ဦး႐ြက္ျပဳ ပါဝင္ေဆာင္႐ြက္ႏိုင္ရန္ ကာယ၊ ဉာဏ္စြမ္းရည္မ်ားကိုျပည့္ဝစီသည္။
သို႔ျဖစ္၍ ဤအမ်ဳိးသားေရးလကၡဏာ၊ အမ်ဳိးဂုဏ္ေပၚလြင္စီသည့္ အမ်ဳိးသားယဉ္ေက်းမႈ
အစစ္အမွန္ျဖစ္သည့္ က်င္အားကစပ္နည္းပညာရပ္ကို ရခိုင္လူငယ္တိုင္း နားလည္ကၽြမ္းက်င္တတ္ေျမာက္ေအာင္ႀကိဳးစားၿပီး လက္ဆင့္ကမ္းထိန္းသိ္မ္းရမည္။ သို႔မွသာ က်င္ပညာ၏ဂုဏ္ရည္၊ အမ်ဳိးသားဂုဏ္ရည္ ပိုမိုတိုးတက္ေတာက္ေျပာင္လာမည္ျဖစ္သည္။

အခန္း(၄)

က်င္သန္မ်ားႏွင့္ က်င္အတန္းအစားခြဲျခားပံု

(က) က်င္သန္အတန္းအစားခြဲျခားပံု

(၁) က်င္သန္။ ။ က်င္အတတ္ပညာတတ္ကၽြမ္းၿပီး ခႏၶာကိုယ္ သန္မာထြားက်ဳိင္းသူအားလံုးကိုေပါင္း႐ံုး၍ က်င္သန္ဟုေခၚသည္။

(၂) က်င္သန္ေခ်။ ။ က်င္ပညာသင္စ၊ က်င္ကိုင္စ၊ အသက္အ႐ြယ္ငယ္ႏုေသာ သူလူငယ္မ်ား၊ ေငြေမာင္းတန္း (အငယ္တန္း) ၌ ဝင္ကိုင္စလူငယ္မ်ားကို က်င္သန္ေခ် (က်င္သန္ငယ္) ဟုေခၚသည္။

(၃) က်င္သန္ႀကီး။ ။ က်င္ပညာရည္ျပည့္ဝၿပီး က်င္ပြဲမ်ားစြာကိုင္ဖူးၿပီး ပြဲအတြိအၾကံဳရင့္က်က္သည့္ အားခြန္ဗလျပည့္စံုသည့္ က်င္သန္၊ ေ႐ႊေမာင္း၊ ေငြေမာင္း အႀကိမ္ႀကိမ္ရဖူးသည့္က်င္သန္မ်ဳိးကို က်င္သန္ႀကီးဟု ေခၚသည္။ အထူးသျဖင့္ ေ႐ႊေမာင္းတန္း (အႀကီးတန္း) မွ ေ႐ႊေမာင္းရက်င္သန္ႀကီးမ်ားကို ေခၚသည္။

(၄) ျပည္က်င္သန္ႀကီး။ ။ ျပည္က်င္သန္ႀကီးဆိုသည္မွာ က်င္ေလာက၏ အထြတ္အထိတ္ဂုဏ္ပုဒ္ပင္ျဖစ္သည္။ ရခိုင္ျပည္ေဒသအႏွံ႔က ပြဲတိုင္းလိုလို၌ ေ႐ႊေမာင္းေျမာက္မ်ားစြာရဟိထားၿပီး၊ ပရိသတ္ႀကိဳက္ႏွစ္သက္ေသာ က်င္သန္ႀကီး၊ အင္အားႏွင့္ပညာရပ္၌ အံ့မခန္းေလာက္ေအာင္ ထူးခၽြန္ျပည့္စံုၿပီး ေလးစားခ်ီးက်ဴးထိုက္ေသာ ပုဂၢိဳလ္မ်ဳိးကို ျပည္က်င္သန္ႀကီးအျဖစ္ ျပည္သူ႐ို႕ႏႈတ္ဖ်ားမွ ကင္းပြန္းတပ္ပီးသည့္ ဘြဲ႔ျဖစ္သည္။ အဆင့္ျမင့္ဆံုး ၿပိဳင္စံယွား က်င္ပညာသွ်င္မ်ားျဖစ္သည္။

(ခ) က်င္အတန္းအစားခြဲျခားပံု

(၁) ရွိအစဥ္အလာ က်င္အတန္းအစားခြဲျခားပံု

ရွိအစဥ္္အလာအရ က်င္ပြဲကို ေ႐ႊေမာင္းတန္း၊ ေငြေမာင္းတန္း အတန္းႏွစ္မ်ဳိးခြဲျခားက်င္းပသည္။ ေ႐ႊေမာင္းတန္းမွာ ေ႐ႊေမာင္းဆု၊ ေငြေမာင္းတန္းမွာ ေငြေမာင္းဆု ခ်ီးျမွင့္သည္။ ေ႐ႊေမာင္းတန္း၌ ႏိုင္ေမာင္း (ပထမဆု)၊ က်ေမာင္း (ဒုတိယ) ပီးသကဲ့သို႔ ေငြေမာင္းတန္း၌ ထိုသို႔ခ်ီးျမွင့္သည္။ ေငြေမာင္းတန္း၌ ပြဲေျမာက္မ်ားစြာကိုင္ဖူးၿပီး ေငြေမာင္း (ပထမဆု) အႀကိမ္ႀကိမ္ရဖူးကာ က်င္အတြိအၾကံဳရင့္က်က္သူ၊ အားအင္လည္းျပည့္စံုသူကို ေ႐ႊေမာင္းက်င္သန္အျဖစ္ တန္းတင္၍တိုက္တတ္သည္။ ေ႐ႊေမာင္းတန္းက်င္သန္မွာ ေငြေမာင္းတန္း၌ဆင္းကိုင္ခြင့္မဟိ။ ေငြေမာင္းတန္း၌ တက္ေရာက္ယွဉ္ၿပိဳင္ကိုင္ႏိုင္ခြင့္ဟိသည္။

(၂) ေခတ္သစ္က်င္အတန္းအစား ခြဲျခားပံု

ကနိ ရခိုင္ျပည္၏ အထင္ကရက်င္ပြဲႀကီးတခ်ဳိ႕ ၌ က်င္ကိုေခတ္ႏွင့္အညီတိုးတက္ေအာင္ တီထြင္ၾကံဆက်င္းပလာၿပီးျဖစ္သည္။ မိမိအသက္အ႐ြယ္အလိုက္ ႀကီးငယ္မ႐ြီး က်င္သန္တိုင္း က်င္ကိုင္ခြင့္ရစီရန္စီစဥ္ၿပီး က်င္အတန္းအစားမ်ားကို ေအာက္ပါအတိုင္း ခြဲျခားက်င္းပလာသည္။

(က) သက္ႀကီးတန္း (က်င္အိုတန္း)
(ခ) အႀကီးတန္း (ပထမတန္း)
(ဂ) အလတ္တန္း (ဒုတိယတန္း)
(ဃ) အငယ္တန္း (တတိယတန္း)
(င) တန္းသစ္

မေမွ်ာ္လင့္ပဲ မတန္တတန္ ယံႈးနိမ့္လားရသည့္က်င္သန္မ်ား၊ မျပတ္သားအယံႈးပီးလားရသည့္ က်င္သန္မ်ား၊ ပရိသတ္အႀကိဳက္ (သို႔မဟုတ္) က်င္ေကာ္မတီမ်ားအႀကိဳက္ က်န္သန္မ်ားကိုလည္း (ေမာင္းမရပဲ ယံႈးလားရသည့္က်င္သန္ထဲမွ) ရြီးထုတ္ၿပီး တိုက္ပီးသည့္ စိန္ေခၚေမာင္း (စိန္ေခၚပြဲ) သို႔မဟုတ္ (ၾကည့္ခ်င္ပြဲ) ဟူ၍လည္း စီစဥ္က်င္းပပီးတတ္သည္။


အန္း(၅)

က်င္ကိုင္ပံု

အၿခီခံသေဘာမိတ္ဆက္

(က) က်င္ကိုင္ပုံ ေယ်ဘုယသေဘာ

က်င္ကိုင္သည္ကို က်င္လံုးသည္ဟုလည္းဆိုသည္။ က်င္ကိုင္၊ က်င္လံုးရန္အတြက္ က်င္သန္ႏွစ္ဦး ဟိရမည္။ က်င္သန္ႏွစ္ဦး က်င္ကိုင္သည္ကို က်င္တပူး (သို႔) က်င္တည္းတတည္း (သို႔) က်င္တြဲတတြဲအျဖစ္ သတ္မွတ္သည္။ က်င္တည္း က်င္ကိုင္ရန္အတြက္ (အဖမ္း) ႏွင့္ (အခံ) ကို ရြီးခ်ယ္ပီးရသည္။ က်င္သန္တဦးကဖမ္းၿပီး က်န္တဦးက ခံပီးရသည္။ က်င္ဖမ္းသူကို အဖမ္းသား (သို႔) အဖမ္းက်င္သန္(သို႔) အဖမ္းလူဟုေခၚၿပီး က်င္ခံပီးသည့္သူကို အခံသား(သို႔) အခံက်င္သန္ (သို႔) အဖမ္းလူဟုေခၚသည္။ ဖမ္းလွည့္ကိုရေသာ က်င္သန္က လက္ေမာင္းႏွစ္ဖက္ကိုေျမွာက္ကားကာ စဖမ္းရၿပီး၊ အခံလွည့္က်သည့္က်င္သန္က လက္ေမာင္းႏွစ္ဖက္ကို နံေဘးမွာကပ္၍ လက္ဖ်ားပိုင္းကို ရွိသို႔ေတာင့္ေတာင့္ပီးထားကာ ကိုယ္ကိုကိုင္းညြတ္ဦးတည့္ၿပီး သတိျဖင့္ခံပီးရသည္။

အခံသားၿခီႏွစ္ဖက္ကိုလည္း ၿပဳိင္မရပ္ဘဲ ရွိေနာက္ဟန္ခ်က္ညီညီ ထားၿပီးခံရသည္။ အဖမ္းသားကစၿပီး လွန္၊ ဖက္၊ ဆြဲ၊ ဖမ္း၊ ေပါက္၊ ခ်ိတ္၊ လိမ္၊ က်စ္ႏိုင္သည္။ က်င္ျခင္း၊ က်င္ကြက္ျဖင့္ပစ္ခ်ႏိုင္သည္။ ထိုသို႔ အဖမ္းသားက ဆြဲ၊ ဖမ္း၊ လွန္၊ ဖမ္း၊ ေပါက္၊ ခ်ိတ္၊ လိမ္၊ က်စ္ရန္ ႀကိဳးစားလာသည့္အခါ ပစ္ခ်လာသည့္အခါ တခ်ိန္တည္းတၿပိဳင္တည္းမွာ အခံက်င္သန္ကလည္း ျဖဳတ္၊ ဆီး၊ ကာ၊ ခၽြတ္၊ တိုး၊ ကန္၊ ႐ုန္း၊ ထြက္၊ ကာခြင့္ဟိသည္။ ျပန္လည္ပစ္ခ်ခြင့္ဟိသည္။

(ခ) က်င္တည္းပံု၊ က်င္တိုက္ပံု ေယ်ဘုယ်သေဘာ

က်င္သန္ႏွစ္ဦး က်င္တတည္းစီးတြဲၿပီးေနာက္ “က်င္တလင္း” (သို႔) “က်င္ကြင္း” ထဲ၌
က်င္တိုက္ရသည္။ “က်င္တည္း” မ်ားကို “က်င္တည္းအဖြဲ႔” (က်င္စာရင္းထိန္းေကာ္မတီ) ကတည္းပီးၿပီး၊ ၎က်င္တည္းမ်ားကို က်င္ကြင္းထဲသို႔ က်င္ကိုင္ဖို႔လာေရာက္ပါရန္ “ျပန္ၾကားေရးေကာ္မတီ” ကဖိတ္ေခၚပီးရသည္။ က်င္သန္ႏွစ္ဦးစလံုးေရာက္ဟိက ၎က်င္တည္းကို “က်င္ဒုိင္အဖြဲ႔” ထဲမွ က်င္ဒုိင္ႏွစ္ဦးတာဝန္ယူႀကီးၾကပ္ၿပီး က်င္တိုက္ရသည္။

တာဝန္ယူႀကီးၾကပ္မည့္ က်င္ဒိုင္ႏွစ္ဦးစီကို က်င္တြဲႏွင့္တြဲဖက္၍ “က်င္တည္းအဖြဲ႔က” နာမည္ေႀကာ္ျငာပီးရသည္။ က်င္တလင္းအက်ယ္အဝန္း၊ ႀကီးၾကပ္က်င္ဒုိင္ အရြီအတြက္အေပၚမူတည္၍ က်င္တည္းမ်ားကို တတည္းကနီ၊ ေလး၊ ငါးတည္းထိ တၿပိဳင္တည္းတုိက္ႏိုင္သည္။ က်င္တလင္း၌ က်င္ဒုိင္အဖြဲ႔က ႀကီးၾကပ္သည္။ တခ်ဳိ႕ပြဲ၌ “က်င္ဒုိင္ခ်ဳပ္” ဟူ၍ သီးသန္႔ထားပီးသည္။ သက္ဆိုင္ရာက်င္ဒုိင္ႏွစ္ဦးက က်င္တည္းကို အဖမ္းအခံသတ္မွတ္ပီးရသည္။ က်င္တတည္း၏အယံႈးအႏိုင္ကို ႀကီးၾကပ္ကြင္း က်င္ဒုိင္မ်ား၏အဆံုးအျဖတ္ျဖင ့္မေၾကနပ္ပါက “က်င္ခံုသမာဓိအဖြဲ႔” (က်င္အကဲျဖတ္လူႀကီးအဖြဲ႔) ထံ ေစာဒကဝင္တင္ျပႏိုင္သည္။ က်င္ခံုသမာဓိအဖြဲ႔၏ဆံုးျဖတ္ခ်က္သည္ ေနာက္ဆံုးအၿပီးအျပတ္အတည္ျဖစ္သည္။

(ဂ) က်င္တတည္း၏က်င္ကိုင္ပံုအဆင့္ဆင့္

က်င္တတည္း၏က်င္ကိုင္ပံုအဆင့္ဆင့္ကို အႏွစ္ခ်ဳပ္သာေဖာ္ျပပါမည္။ အဖမ္းသားက အခံသားကို ၿခီတႀကိမ္ ေပါက္၊ ခ်ိတ္၊ လိမ္၊ က်စ္၍ အခံသားမက်ပဲ ႐ုန္းလြတ္လားပါက အဖမ္းတေခါက္ၿပီးလားၿပီးေနာက္ တႀကိမ္ထပ္ဖမ္းရသည္။ ေနာက္တႀကိမ္လည္း အဖမ္းသားက ၿခီတင္၊ ေပါက္ခ်ိတ္၊ လိမ္က်စ္ပစ္၍ အခံသားၿမီေပၚမက်ပဲ လြတ္လားပါက အဖမ္းႏွစ္ေခါက္ ၿပီးလားၿပီျဖစ္သည္။ ႏွစ္ေခါက္ရာ ၿခီတင္ပစ္ခြင့္ဟိၿပီး အခံသားက ျပန္ဖမ္းရမည္ျဖစ္သည္။ က်င္တည္းတတည္း၏အယံႈးအႏိုင္သတ္မွတ္ပံုကို ေအာက္တြင္ ဇယားျဖင္ေဖာ္ျပထားသည္။

ဥပမာ။

စဥ္....... ေမာင္ျဖဴ........... ေမာင္နီ............ က်သူ................... အႏိုင္ရသူ

(က)
…….....အဖမ္း ...............အခံ ................ေမာင္နီက်............. ေမာင္ျဖဴႏိုင္
..........အခံ ..................အဖမ္း .............ေမာင္နီက်..............

(ခ)
.….... အဖမ္း ..............အခံ ...............ေမာင္ျဖဴက်............. ေမာင္နီႏိုင္
..........အခံ .................အဖမ္း .............ေမာင္ျဖဴက်

(ဂ)
.…....အဖမ္း ..............အခံ................ ေမာင္နီက်................. ေမာင္ျဖဴႏိုင္
........အခံ................ အဖမ္း................ ေမာင္နီဖမ္းမရ

(ဃ)
……....အဖမ္း ............အခံ ..................ေမာင္နီက်
..........အခံ ...............အဖမ္း ................ေမာင္ျဖဴက်
..........အဖမ္း ............အခံ ...................ေမာင္ျဖဴက်
.........အခံ ................အဖမ္း ................ေမာင္နီက်
.........အဖမ္း .............အခံ ...................ေမာင္ျဖဴဖမ္းမရ
..........အခံ ...............အဖမ္း .................ေမာင္နီဖမ္းမရ

အဖမ္းတေခါက္၊ အခံတေခါက္စီ သူတလွည့္က်နီၿပီး အယံႈးအႏိုင္မရျဖစ္နီပါက “အဖမ္း၊ အခံ” ကိုျပန္၍ “အသစ္တဖန္ ေမ်ာက္ပန္းလွန္ပီး၍ ဖမ္းသူမွာ ၿခီတေခါက္ရာ ေပါက္ခ်ိတ္၊ လိမ္ဖမ္းခြင့္ျပဳရပါသည္။ က်သူကို အယံႈးပီးရသည္။ လံုးဝအယံႈး၊ အႏိုင္မရပါက အယံႈးအႏိုင္ကို ေမ်ာက္ပန္းလွန္၍ ျဖစ္စီ၊ မဲျဖင့္ျဖစ္စီ ဆံုျဖတ္ႏိုင္သည္။

အခန္း(၆)

က်င္ပြဲက်င္းပေရးေကာ္မတီမ်ား

က်င္ပြဲက်င္းပေရးေကာ္မတီအသီးသီးသည္ မိမိ႐ို႕၏လုပ္ငန္းတာဝန္ဝတၱရားမ်ားကို ဆံုးျဖတ္လုပ္ပိုင္ခြင့္ေဘာင္အတြင္းမွနီ၍ ျပည့္ျပည့္ဝဝႀကိဳးပမ္းေဆာင္႐ြက္ရသည္။ က်င္ပြဲ၌ ဖြဲ႔စည္းရမည့္ လုပ္ငန္းေကာမတီမ်ားမွာ --

(က) က်င္ခံုသမာဓိအဖြဲ႔ (က်င္အကဲျဖတ္လူႀကီးအဖြဲ႔)
(ခ) က်င္ဒိုင္အဖြဲ႔
(ဂ) က်င္တည္းအဖြဲ႔ (က်င္စာရင္းထိန္းအဖြဲ႔)
(ဃ) ျပန္ၾကားေရးအဖြဲ႔
(င) က်င္ေဇျပား ေရာင္းခ်ေရးအဖြဲ႔
(စ) က်င္ေဇျပားကို (ဆုေငြ) ျပန္ပီးေရာင္းခ်ေရးအဖြဲ႔
(ဆ) ႀကိဳဆုိနီရာခ်ထားေရးးအဖြဲ႔
(ဇ) က်င္တလင္း၊ က်င္မ႑ပ္ပ်င္ဆင္ေရးအဖြဲ႔
(စ်) က်င္ပြဲအခမ္းအနားပ်င္ဆင္ေရးအဖြဲ႔
(ည) က်င္သန္မ်ားဆုခံစဥ္ လိုက္ပါကူညီေရးအဖြဲ႔
(ဋ) လွ်ပ္စစ္မီးတပ္ဆင္ေရးအဖြဲ႔
(႒) စာရင္းထိန္း၊ စာရင္းစစ္အဖြဲ႔….စသည္ျဖင့္ျဖစ္သည္။

က်င္ပြဲ၌ အဓိကက႑မွပါဝင္ရသည့္ “က်င္ဒိုင္အဖြဲ႔” ၏ တာဝန္ႏွင့္ က်င့္ဝတၱရားမ်ားကို ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္။


(ခ) က်င္ဒိုင္အဖြဲ႔၏တာဝန္ႏွင့္ က်င့္ဝတၱရားမ်ား

(၁) တာဝန္မ်ား

(၁) က်င္ဒိုင္မ်ားသည္ မိမိႏွင့္သက္ဆိုင္ရာက်င္တည္းမ်ားကို က်င္တလင္းသို႔ ေခၚယူၿပီး ခါးစည္းႀကိဳးကို မွန္ကန္စနစ္တက်ေႏွာင္စီးရမည္။ ေဘာင္းဘီျဖင့္က်င္ကိုင္းျခင္းကို တားျမစ္ရမည္။
(၂) အႏၲရာယ္ျဖစ္စီႏိုင္သည့္ လက္ဝတ္ထည္မ်ားကို ဝတ္ဆင္ထားသည့္က်င္သန္ကို ယင္းလက္ဝတ္ထည္အား ခၽြတ္ထားဖို႔ေျပာရမည္။ လက္သည္း႐ွည္က်င္သန္မ်ားကို ခ်က္ခ်င္းလွီးျဖတ္စီရမည္။
(၃) က်င္သန္ႏွစ္ဦးအတူ ပရိသတ္ကို ႐ွိခိုးအ႐ိုအေသျပဳၿပီးမွ က်င္ကြင္းထဲသို႔ဝင္စီရမည္။
(၄) က်င္သန္ႏွစ္ဦးကို ေဒါသမပါဘဲ၊ ခ်စ္ၾကည္ရင္းႏွီးစြာျဖင့္ လက္ဆြဲႏႈတ္ဆက္ၿပီးမွ စည္းကမ္းႏွင့္အညီ က်င္ကိုင္စီရမည္။
(၅) က်င္သန္ႏွစ္ဦး ဖမ္းလွည့္၊ ခံလွည့္ကို စည္းကမ္းအတုိင္း စီစည္ဆံုးျဖတ္ပီးရမည္။
(၆) ႀကီးၾကပ္က်င္ကိုင္ဒိုင္ႏွစ္ဦးသည္ မိမိ႐ို႕ႏွင့္သက္ဆိုင္ရာက်င္တည္းကို မ်က္ၿခီမျပတ္ စိစပ္ေသခ်ာေစာင့္ၾကည့္နီရမည္။ ထိုင္မနီရ။ တနီရာတည္း၌ ရပ္မနီရ။ က်င္းတည္းႏွင့္အတူ လိုက္ပါလႈပ္လွ်ားနီရသည္။
(၇) က်င္သန္ႏွစ္ဦး အဖမ္းအခံကို အျငင္းပြားပါက သက္ဆိုင္ရာက်င္ဒုိင္ႏွစ္ဦးက ဆံုးျဖတ္ပီးရမည္၊ တြန္းပစ္ခ်မႈမ်ဳိးမျဖစ္ရေအာင္ သက္ဆိုင္ရာက်င္ဒိုင္ႏွစ္ဦးက ႀကီးၾကပ္ႏိုင္သည္။
(၈) က်င္သန္ႏွစ္ဦး သတ္မွတ္က်င္တလင္းနီရာ၌သာ က်င္ကိုင္ႏိုင္စီရန္ႏွင့္ လူထုထဲ (သို႔) စည္းအျပင္သို႔ တြန္းခ်မႈမ်ဳိးမျဖစ္စီရေအာင္ သက္ဆိုင္ရာက်င္ဒိုင္ႏွစ္ဦးက ႀကီးၾကပ္ႏိုင္ရမည္။
(၉) က်င္တလင္းသည္ စည္းအျပင္ဘက္ လူထုထဲသို႔ပစ္ခ်ျခင္း။ ႀကိဳးဝိုင္းစည္းေပၚ၌ ပစ္ခ်ျခင္းမ်ဳိးေၾကာင့္ က်င္သန္တဦးက်လဲလားပါက အယံႈး၊ အႏိုင္၊ မပီးပဲ ျပန္ကိုင္စီရမည္။
(၁၀) က်င္သန္တဦးဦး က်င္ကိုင္၍ တႀကိမ္ၿပီးသျဖင့္ အနားယူခြင့္ေတာင္းပါက ပီးသင့္က ပီးရမည္။ တႀကိမ္မွာ (၁၅) မနစ္ထက္ ပိုအနားယူခြင့္မပီးရ။
(၁၁) က်င္သန္တဦးဦး က်င္ကိုင္နီစဥ္ စည္းကမ္းေဖာက္ဖ်က္မႈဟိပါက သတိပီးတားျမစ္ရမည္၊ ထုတ္ပယ္သင့္သည္ထင္ျမင္က က်င္သမာဓိထံ တင္ျပအတည္ျပဳခ်က္ယူရမည္။
(၁၂) က်င္ဒိုင္သည္ က်င္တတည္းတိုက္ၿပီးတိုင္း အယံႈးအႏိုင္ကို က်င္တည္းအဖြဲ႔သို႔ ျပန္လည္တင္ျပပီးရမည္။
(၁၃) က်င္တြဲမ်ားကို က်င္ကြင္းအနီအထားကိုၾကည့္ၿပီး ထုတ္တိုက္ရမည္။ က်င္တည္းမမ်ားစီရ။
(၁၄) က်င္ကြင္း၌ က်င္တည္းမျပတ္စီရန္လည္း ဂ႐ုစိုက္ရမည္။
(၁၅) က်င္သန္မ်ား က်င္ကြင္းျပလိုက စီစဥ္ပီးရမည္။
(၁၆) က်င္သန္မ်ားသည္ က်င္ပြဲမစမီကပင္ က်င္တလင္း၌ အဆင္သင့္ဟိနီရမည္။

၂။ က်င္ဝတၱရားမ်ား

(၁) က်င္ဒိုင္မ်ားသည္ က်င္တည္းတတည္း၏အယံႈးအႏိုင္ကို ခ်က္ခ်င္းမွန္ကန္တိက် ျပတ္သားစြာ ဆံုးျဖတ္ပီးႏိုင္ရမည္။ က်င္ဒိုင္ႏွစ္ဦးစလံုး ဆံုျဖတ္ခ်က္မွန္ရပါမည္။
(၂) က်င္သန္မ်ား က်င္ကိုင္နီစဥ္ျဖစ္စီ။ အနားယူနီစဥ္ျဖစ္စီ တဦးတဖက္ကိုမွ် အားပီးအေျမွာက္ေျပာျခင္း၊ အၾကံပီးျခင္း လံုးဝမလုပ္သင့္။
(၃) က်င္သန္တဦးဦး က်င္ႏိုင္သည့္အခါ ဝမ္းသာအားရလက္ခုပ္တီးျခင္း၊ ထၿပီးက်င္ကြင္းျခင္းမ်ား လံုးဝမလုပ္သင့္။
(၄) အဖမ္းက်င္သန္က အခံက်င္သန္၏ခါးကို ကိုင္ဖက္ထမ္းထားလွ်င္ အဖမ္းသားကို လႊဲပစ္မခ်စီရန္ ခ်က္ခ်င္းတားၿပီး အခံသားကိုအက်ပီးရမည္။ အခံသားအက်မခံလိုက ပစ္ခ်ခြင့္ျပဳရမည္။
(၅) က်င္ဒိုင္မ်ားသည္ က်င္ကိုင္နည္းပညာ၊ က်င္ကိုင္းျခင္းစံုစံုလင္လင္ကို ႏွံ႔စပ္ေအာင္သိထားရမည္။
(၆) က်င္ဒိုင္အတြိအၾကံဳရင့္က်က္ေအာင္ ႀကိဳးစားရမည္။
(၇) က်င္စည္းကမ္းမ်ားကို ျပည့္ျပည့္စံုစံုသိထားရမည္။
(၈) ဘက္လိုက္မႈ လံုးဝကင္းယွင္းၿပီး သမာသမတ္က်ရမည္။
(၉) က်င္သန္မ်ားႏွင့္ က်င္ပြဲကာလ၌ ေရာေရာေႏွာေႏွာမနီသင့္။
(၁၀) လာဘ္ပီးလာဘ္ယူ လံုးဝကင္းယွင္းရမည္။
(၁၁) က်င္ဒိုင္မ်ား ဆီးလိပ္ေသာက္ျခင္း၊ အရက္ေသာက္ျခင္း လံုးဝေယွာင္ၾကည္ရမည္။
(၁၂) က်င္ဒိုင္မ်ား သက္လံုေကာင္စီရန္ ေလ့က်င့္ခန္းမ်ားလုပ္သင့္သည္။
(၁၃) က်င္သန္းမ်ားအေပၚ၌ ေၾကာသားရင္သားမခြဲျခားဘဲ စိတ္ထားေစတနာမွန္ရမည္။
(၁၄) က်င္တိုက္နီခ်ိန္ က်င္ဒိုင္အခ်င္းခ်င္းျဖစ္စီ၊ တျခားသူမ်ားႏွင့္ျဖစ္စီ စကားေျပာမနီသင့္။
(၁၅) က်င္ဒိုင္ဝတ္စံုစနစ္တက်၍ ဝတ္ဆင္ႀကီးၾကပ္သင့္သည္။


အခန္း(၇)

က်င္ပြဲက်င္းပျခင္း

က်င္ပြဲကို ကြင္းအဖြင့္ရတုဆို၍ မဂၤလာစည္ေတာ္မ်ားတီးခတ္ကာဖြင့္လွစ္သည္။ က်င္းကြင္းကို နံ႔သာရည္မ်ားပက္ျဖန္းရသည္။ က်င္တည္း (က်င္တြဲ) မ်ားကို စမတင္မီွ မဂၤလာက်င္တည္းမ်ားကို စ၍တိုက္ေလ့ဟိသည္။ က်င္တိုက္ရာ၌ က်င္စည္တီးပီးရသည္။ က်င္စမတိုက္မီွ စာရင္းဝင္က်င္သန္မ်ား က်င္ကြင္းထဲ၌ က်င္ကြင္းျပရသည္။ က်င္ကိုင္၍ က်င္တတည္းႏိုင္သူကို “ႏွစ္ေခါက္ႏိုင္” ဟု သတ္မွတ္သည္။ ႏွစ္တည္းႏိုင္ပါက ေလးေခါက္ႏိုင္။ သံုတည္းႏိုင္ပါက ေျခာက္ေခါက္ႏိုင္စသည္ျဖင့္ ေမာင္းလုပြဲ၊ ဗိုလ္လုပြဲေရာက္ေအာင္ထိ ဆက္ႏိုင္လားရသည္။

က်င္တတည္း အယံႈးအႏိုင္ၿပီးတိုင္း ပရိသတ္ထံ ယံႈးသူေရာ၊ ႏိုင္သူပါ ဆုခံယူရသည္။ ခံုသမာဓိလူႀကီးအဖြဲ႔က စတင္ၿပီး “ပန္းဆုေငြ” ခ်ီးျမွင့္ပီးရသည္။ က်င္ပြဲက်င္းပၿပီးခါနီး၌ က်င္ဒိုင္အခ်င္းခ်င္း ခ်စ္ၾကည္ေရးက်င္ကိုင္ရသည္။ က်င္သန္မ်ားက်င္ႏိုင္သည့္အခါ က်င္ကြင္းျပရသည္။ က်င္သန္မ်ား ေနာက္ဆံုးဗုိလ္ဆြဲေမာင္းရသည့္အခါလည္း ကြင္းထဲပတ္၍ က်င္ကြင္းျပ၍ က်င္ပြဲၾကည့္ပရိသတ္မ်ားသည္ က်င္ေဇျပားမ်ားဝယ္ယူၿပီး က်င္သန္မ်ားဆုခံစဥ္ က်င္းကြင္းျပစဥ္၌ ဆုခ်ီးျမွင့္ပီးရသည္။ ေငြသားလည္း ဆုခ်ီးျမွင့္ပီးႏိုင္သည္။ က်င္သန္မ်ားက မ႑ပ္တြင္းပရိသတ္ထံမွ ဆုခ်ီးျမွင့္မႈခံယူၿပီး ရလာသည့္က်င္ေဇျပားမ်ားကို က်င္ေဇျပားဖိုး ဆုေငြျပန္ပီးေခ်ေရးအဖြဲ႔ထံ၌ ေဇျပားႏွင့္ေငြ ဖလွွယ္ယူရသည္။ “က်င္ခံုသမာဓိအဖြဲ႔” က က်င္ဒိုင္မ်ားထံမွတင္ျပလာသည့္ က်င္သန္မ်ားႏွင့္ပတ္သက္သည့္ တင္ျပခ်က္မ်ားကို ဆံုးျဖတ္ပီးရသည္။

က်င္းပြဲက်င္းပရာ အငယ္တန္း၊ အလတ္တန္းစသည့္ ေအာင္တန္းမွ က်င္သန္မ်ားကို စတင္တိုက္ရၿပီး ေ႐ႊေမာင္းတန္း (ပထမတန္း/အႀကီးတန္း) က်င္သန္မ်ားကို ပြဲေတာ္ေနာက္ဆံုးရက္မ်ား၌ရာ တိုက္ေလ့ဟိသည္။ က်င္တည္းမ်ားကို ယံႈးျဖဳတ္စနစ္ျဖင့္ က်င္းပေသာ္လည္း ယခုအခါ တခ်ဳိ႕ပြဲမ်ား၌ က်င္သန္ဦးေရနည္းေသာ ေ႐ႊေမာင္းတန္း (ပထမတန္း/အႀကီးတန္း) က်င္သန္ႀကီးမ်ားကို ပရိသတ္က အားရပါးရၾကည့္႐ႈႏိုင္စီရန္ ပတ္လည္စနစ္ျဖင့္ က်င္းပသည္လည္းဟိသည္။

အခန္း (၈)

က်င္ကြင္းနည္းမ်ား

က်င္သန္မ်ားသည္ က်င္းကြင္းထဲ က်င္ကြင္းျပရာတြင္ က်င္ပြဲအသီးသီးမွ မိမိရဟိထားေသာ ေ႐ႊ၊ ေငြ ဆုတံဆိပ္မ်ားကို လိုင္တြင္ဆြဲ၍ က်င္ကြင္းျပရသည္။ ရွိဦးစြာ မိမိ၏က်င္ကြင္းနည္းျပဆရာမ်ားကို ကန္ေတာ့ရသည္။ က်င္ခံုသမာဓိ လူႀကီးအဖြဲ႔ကို ဂါရဝျပဳရသည္။ ေနာက္ပရိသတ္ဘက္သို႔လွည့္၍ ဂါရဝျပဳရသည္။ ၿပီးမွ ကြင္းတပတ္လွည့္၍ က်င္ကြင္းျပရသည္။ က်င္ကြင္းနည္းအမ်ဳိးမ်ဳိးဟိသည္။ ေအာင္တြင္ေဖာ္ျပထားသည္။

(က) ဝံ့လက္သဲ (သို႔) ၀ံလက္သစ္ကြင္းနည္း

က်င္သန္သည္ မားမားမတ္မတ္ရပ္လိုက္သည္။ တည္ၾကည္ေသာမ်က္ႏွာထားျဖင့္ မိမိလက္ႏွစ္ဖက္ကို လက္အုပ္ခ်ီးပူးကပ္ထားလိုက္သည္။ နဖူးေပၚတြင္ကပ္၍ တျဖည္းတျဖည္း ဝဲယာသို႔ဆန္႔တန္းထားသည္။ လက္ႏွစ္ေခ်ာင္းအနီအထားမွာ ငွက္ေတာင္မ်ား ျဖန္႔သကဲ့သို႔ျဖစ္သည္။

လက္ႏွစ္ေခ်ာင္းကို အေပၚသို႔ ဆတ္ခနန္း ေျမွာက္ခ်ီလိုက္သည္။ ၿပီးေနာက္ တနီရာသို႔ လႊားကနန္း ခုန္လိုက္သည္။ ေနာက္တနီရာသို႔ေရာက္သည္ႏွင့္ ဘယ္-ညာလက္ဝါးႏွစ္ဖက္ျဖင့္ ဘယ္-ညာေပါင္ေပၚ႐ိုက္ခတ္လိုက္သည္။ ထို႔သို႔ ႐ိုက္ခတ္ၿပီးေနာက္ ငွက္ဝံလက္ပ်ံသကဲ့သို႔ လက္မ်ားကို ဘယ္-ညာဆန္႔တန္းေဝွ႔ယမ္းသည္။

သို႔ျဖင့္ တနီရာမွတနီရာသို႔ လွည့္လည္ၿပီး ကြင္းတပတ္ျပည့္ေအာင္ က်င္ကြင္းျပသည္။

(ခ) က်ီကန္းရီခ်ဳိး ကြင္းနည္း

က်င္သန္သည္ ကိုယ္ကိုမားမားမတ္မတ္ရပ္လိုက္သည္။ ကိုယ္ဟန္အနီထားျဖင့္ ၾကံ့ခိုင္မႈကို ျပထားသည္။ လက္ႏွစ္ေခ်ာင္းကိုပူးကာ နဖူးေပၚတြင္ကပ္၍ တျဖည္းျဖည္း ဝဲ-ယာသို႔ ဆန္႔တန္းထားလိုက္သည္။ ဒူးကို ကုပ္နီဟန္ထားခႏၶာကိုယ္ကို ထက္ေအာက္သို႔ ႏွိမ့္ခ်ီျမင့္ခ်ီ ျပဳလုပ္ျပသည္။ က်ီးကန္းရီခ်ဳိးသကဲ့သို႔ ျမင္ရသည္။ သို႔ျဖစ္၍ တနီရာမွ တနီရာသို႔ေျပာင္း႐ႊိၿပီး လွည့္လည္က်င္ကြင္းျပသည္။

(ဂ) ဥေဒါင္းဝဲ ကြင္းနည္း

က်င္သန္သည္ ရွိဦးစြာ ၿခီေထာက္ကိုစံုရပ္၍ ကို္ယ္ကိုမားမားမတ္မတ္ရပ္၍ ဂါရဝျပဳလိုက္သည္။ လက္ႏွစ္ဖက္ကို လက္ဦးခ်ီ၍ နဖူးေပၚတင္ကာ တျဖည္းျဖည္း ဝဲ-ယာသို႔ ဆန္႔တန္းလာသည္။ ၿခီေထာက္တေခ်ာင္းကို မ,ျမွင့္၍ ဘယ္-ညာမ်ားကို ဦးေကၡာင္းေပၚတြင္ ဝဲကာႏြဲ႔ကာ ကြင္းျပသည္။ တနီမွ တနီရာသို႔ေျပာင္း႐ႊိ၍ ကြင္းတပတ္လည္ေအာင္ ကြင္းျပသည္။

(ဃ) လင္းကြက္ ကြင္းနည္း

က်င္သန္သည္ ခံုသမာဓိအဖြဲ႔၊ ပြဲၾကည့္ပရိသတ္႐ုိ႕အား ဂါရဝျပဳလိုက္သည္။ ၿပီးေနာက္ လက္ဝါးႏွစ္ဖက္ႏွင့္ ေပါင္ကို တခ်က္စီ႐ိုက္ခတ္လိုက္သည္။ ကိုယ္ဟန္အနီအထားကို ႏြဲ႔ေႏွာင္းထားကာ လက္မ်ားကိုေကြ႕ဝုိက္၍ လင္းကြက္ငွက္ပ်ံသည့္အလား ေဝွ႔ယမ္းကာ ကြင္းျပသည္။

(င) လက္ခေမာင္းခတ္ ကြင္းးနည္း

က်င္သန္သည္ ခံုသမာဓိအဖြဲ႔ႏွင့္ ပရိသတ္အား ဂါရဝျပဳသည္။ ခံုသမာဓိ အဖြဲ႔ရွိရပ္ၿပီး ဘယ္လက္ဝါးကို ညာဘက္ခ်ဳိင္းေအာက္သို႔ သြင္းလိုက္သည္။ ညာဘက္လက္ေမာင္းကို နံေဘးႏွင့္ “ေျဖာင္းေျဖာင္း” ျမည္ေအာင္႐ိုက္ခတ္လိုက္သည္။ ထို႔ေနာက္ လက္ႏွစ္ဖက္ကို ၉၀ံ ခန္႔ ေကြး၍ တျဖည္းျဖည္းဆန္႔တန္းလာသည္။ လက္ႏွစ္ဖက္ကို အေပၚသို႔ ဆတ္ကနန္းျမွင့္တင္ၿပီး တနီရာသို႔ၿပီးလႊားကာ နီရာေျပာင္း႐ႊိလိုက္သည္။ ယင္းမွ တနီရာသို႔ၿပီးလႊား၍ တပတ္ျပည့္ေအာင္ ကြင္းျပသည္။

(စ) ကင္းၿမီးေကာက္ ကြင္းနည္း

က်င္သန္သည္ ရွိဦးစြာ ခံုသမာဓိလူႀကီးမ်ားႏွင့္ ပြဲၾကည့္ပရိသတ္ကို ဂါရဝျပဳသည္။ ထို႔ေနာက္ လက္ႏွစ္ဘက္ကို ၿမီတြင္ေထာက္၍ ကင္းၿမီးေကာက္ေထာင္လိုက္သည္။ ကင္းၿမီးေကာက္ေထာင္၍ ဆယ္လွမ္းခန္႔လားၿပီး ဂၽြန္းျပန္ကာ ရပ္ေစာက္ရပ္လိုက္သည္။ လက္မ်ားကိုပူး၍ ရင္ဘတ္နားတြင္ထားကာ တျဖည္းျဖည္း ဝဲ-ယာသို႔ဆန္႔တန္းလာသည္။ ထို႔ေနာက္ နီရာေျပာင္းလိုက္ၿပီး ကင္းၿမီးေကာက္ေထာင္ျပန္၍ ဆယ္လွမ္းခန္႔ ဆက္လားျပန္သည္။ ၿပီးမွ ဂၽြမ္းျပန္ကာ ရပ္ေစာက္ရပ္သည္။ ထိုသို႔ကြင္းတပတ္ ကြင္းျပသည္။

(ဆ) ေနာက္ဂၽြမ္းပစ္ ကြင္းနည္း

က်င္သန္သည္ ရွိဦးစြာ ခံုသမာဓိလူႀကီးမ်ားႏွင့္ ပြဲၾကည့္ပရိသတ္မ်ားကို ဂါရဝျပဳသည္။ ၿပီးေနာက္ က်ားကဲ့သို႔ ေနာက္ဂၽြမ္းပစ္ခ်လိုက္သည္။ ေနာက္ဂၽြမ္းတခ်က္ပစ္လိုက္၊ လက္မ်ားကို ေကြးကာေကြးကာ ဝဲ-ယာ၊ ရွိ-ေနာက္ ခႏၶာကိုယ္ကို လွည့္လည္ကြင္းျပသည္။ ဤသို႔ျဖင့္ တနီရာမွ တနီရာသို႔လွည့္လည္၍ ကြင္းျပေသာအခါ ေနာက္ဂၽြမ္းတခ်က္မွ ငါးခ်က္ထိ ဆက္တိုက္ဆက္တိုက္္ပစ္ၿပီး နီရာေျပာင္းသည္။ ပြဲၾကည့္ပရိသတ္က “က်ားလာေရ-က်ားလာေရ” ဟူ၍ ေႄကြးေႀကာ္ခ်ီးျမွင့္သည္။

(ဇ) ရွိဂၽြမ္းပစ္ ကြင္းနည္း

က်င္သန္သည္ ခံုသမာဓိလူႀကီးမ်ားႏွင့္ ပြဲၾကည့္ပရိသတ္ကို ရွိဦးစြာဂါရဝျပဳၿပီး က်ားကဲ့သို႔ လွ်င္ျမန္စြာ ရွိဂၽြမ္းပစ္လိုက္သည္။ ဂၽြမ္းပစ္ၿပီး လွ်င္ျမန္စြာ လက္ႏွစ္ဖက္ကုိဆန္႔တန္းကာ စြန္မ်ားပ်ံဝဲသကဲ့သို႔ ဝဲယာရွိေနာက္လွည့္လည္၍ ကြင္းျပသည္။ ၿပီးေနာက္ ရွိဂၽြမ္းသံုးျပန္ပစ္၍ နီရာေျပာင္းသည္။ ယင္းသို႔ ကြင္းတပတ္ျပည့္ ကြင္းျပသည္။

(စ်) သိန္းငွက္ ကြင္းနည္း

က်င္သန္သည္ ရွိဦးစြာ မားမားမတ္မတ္ရပ္နီရာမွ ဂါရဝျပဳလိုက္သည္။ ၿပီးေနာက္ ဝဲ-ယာ လက္ႏွစ္ဖက္ကုိ ေကြးဝိုက္ၿပီး ဆန္႔လိုက္သည္။ ၿပီးေနာက္ ကိုယ္ကို ႏြဲ႔ႏြဲ႔ညြတ္၍ ေပါင္ႏွစ္ဖက္ကို ႐ိုက္ခတ္လိုက္ကာ လက္ႏွစ္ဖက္ကို သိန္းငွက္ဝဲပ်ံသကဲ့သို႔ မာန္ျဖင့္ေကြးဝိုက္ကာ ေနာက္တနီရာသို႔ အဟုန္ျဖင့္ ႐ႊိေျပာင္းလွည့္ပတ္ကာ ျပန္ရပ္ၿပီး ေပါင္ကို လက္ဝါးႏွစ္ဖက္ျဖင့္ ႐ိုက္ခတ္လိုက္သည္။ ၿပီးေနာက္ ၿခီတေခ်ာင္းကို အနည္းငယ္ေကြးေျမွာက္ကာ သိန္းငွက္ေတာင္ဖံဝဲပ်ံနီပံု လက္ႏွစ္ဖက္ကိုေကြးျဖန္႔ဝိုက္ၿပီး ကြင္းျပသည္။ ထိုသို႔ ကြင္းတပတ္လွည့္ပတ္ ကြင္းျပသည္။

(ည) ႀကိဳးၾကာပ်ံ ကြင္းနည္း

က်င္သန္သည္ မားမားမတ္ရပ္ၿပီး က်င္ခံုသမာဓိလူႀကီးမ်ား၊ ပရိသတ္မ်ားကို ဦးညြတ္ဂါရဝျပဳလိုက္သည္။ ၿပီးေနာက္ ၿခီကိုစံုရပ္၍ လက္ႏွစ္ဖက္ကို ေဘးသို႔ ဆန္႔ထုတ္လိုက္သည္။ ၿပီးေနာက္ လက္ႏွစ္ဖက္ကို အထက္ေအာက္ ျမင့္ခ်ီနိမ့္ခ်ီျပဳၿပီး ခႏၶာကိုယ္ကိုလွည့္ကာ နီရာေျပာင္း ကြင္းျပသည္။ လက္ႏွစ္ဖက္ကြင္းဟန္မွာ ႀကိဳးၾကာငွက္ပ်ံနီစဥ္ ေတာင္ဖံနိမ့္ခ်ီျမင့္ခ်ီျဖစ္နီဟန္ ျမင္ရသည္။ ထို႔သို႔ ကြင္းတပတ္ျပည့္ေအာင္ ကြင္းျပသည္။


ရခိုင္က်င္အားကစပ္အတတ္ တိုးတက္ျမင့္မားပါစီ။

(ေလးဝတီ ခိုင္ေက်ာ္)

ရခိုင္စာပီႏွင့္ယဉ္ေက်းမႈအဖြဲ႔ (ရန္ကုန္) မွ စီစဥ္သည့္ ရခိုင္ယဉ္ေက်းမႈႏွင့္ ႐ိုးရာအားကစားပြဲေတာ္ (ဒုတိယအႀကိမ္)
ေအာင္ဆန္းအားကစားၿပိဳင္ကြင္း၊ မဂၤလာေတာင္ညြန္ၿမိဳ႕နယ္၊ ရန္ကုန္။
(18/12/2004) မွ (20/12/2004) ထိ ရခိုင္႐ိုးရာက်င္ပြဲေတာ္အတြက္ ရခိုင္သားႀကီးစာပီမွ အခမဲ့ျဖန္႔ခ်ီသည္။

ေနာက္ဆက္တြဲ

စုစည္းတင္ျပသူ႔၏ေလ့လာသံုးသပ္ခ်က္

ရခုိင္တျပည္လံုးတြင္ က်င္ပြဲမ်ားကို ႏွစ္စဥ္က်င္းပသည္။ အထူးသျဖင့္္ ပုဏၰားကၽြန္း၊ မင္းျပား၊ ေက်ာက္ျဖဴ၊ ေပါက္ေတာ၊ စစ္ေတြ၊ ေျမာက္ဦး၊ ေျမပံုၿမိဳ႕နယ္မ်ားသည္ အထင္ကရက်င္သန္ထြက္ရာ ေဒသမ်ားျဖစ္သည္။ ယင္းၿမိဳ႕နယ္မ်ားတြင္ အျခားၿမိဳ႕နယ္မ်ားထက္ က်င္ပြဲမ်ားၿပီးလွ်င္ က်င္သန္မ်ားစြာထြက္သည္။ က်င္စည္းကမ္းႏွင့္ပတ္သက္၍ ေဒသအလိုက္ ျခားနားခ်က္ဟိသည္။ တခ်ဳိ႕က်င္သန္မ်ားသည္ တၿမိဳ႕နယ္မွ တၿမိဳ႕နယ္သိုု႔ က်င္လားကိုင္ေသာအခါ၊ မထင္မွတ္မႈမ်ားႏွင့္ ၾကံဳတြိႏိုင္သည္။ အေၾကာင္းကား ယင္းၿမိဳ႕နယ္ေဒသ၏က်င္စည္းကမ္းကို နားမလည္ေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ စစ္ေတြ၊ ပုဏၰားကၽြန္း၊ ေျမာက္ဦး၊ ေျမပံု၊ ေပါက္ေတာ၊ မင္းျပားၿမိဳ႕နယ္မ်ား၌ က်င္စည္းကမ္းမွာ -

ေမာင္နီ က (ခံ)
ေမာင္ျဖဴက (ဖမ္း) ေသာအခါ အခံသား “ေမာင္နီ” မက်ပဲ၊ အဖမ္းသား “ေမာင္ျဖဴ” က်သည္။

ေနာက္တလွည့္မွာ -

ေမာင္နီဖမ္း၍ “ေမာင္ျဖဴ” ခံေသာခါ “ေမာင္နီ” က “ေမာင္ျဖဴ” ကိုဖမ္း၍မရေသာေၾကာင့္ ပထမအႀကိမ္က်ထားေသာ “ေမာင္ျဖဴ” သည္ ေနာက္တေခါက္ျပန္ ထပ္ဖမ္းခြင့္ဟိသည္။ ယင္းက်င္စည္းကမ္းစနစ္သည္ ေက်ာက္ျဖဴ၊ ရမ္းၿဗဲ၊ ေတာင္ကုတ္ၿမိဳ႕နယ္မ်ား၌ မဟိပါ။ က်သူက်၊ ႏိုင္သူႏုိင္၊ တေယာက္တလွည့္စနစ္ကိုရာ က်င့္သံုးသည္။

အရာတခု ထူးျခားခ်က္မွာ -

ေျမာက္ပိုင္းတခြင္ အခံသားသည္ အဖမ္းသားဘားက ထြက္ၿပီးေရအခါ၊ အဖမ္းသားအတင္းလိုက္ေကလည္း အခံသားစြာ လက္ကာ၍ရာ ျငင္းပယ္ခြင့္ဟိသည္။ ေယခါ ဒိုင္လူႀကီးက က်င္စည္းကမ္းးေဘာင္ကနီၿပီး အဖမ္းသားကိုတားျမစ္ရသည္။ ယင္းစည္းကမ္းကို ေတာင္ပိုင္းတခြင္၌လည္း က်င့္သံုးသည္။ ေယေကလည္းေသာ့ ျခားနားခ်က္မွာ က်င္ခံသားထြက္ၿပီးေရအခါ က်င္ဖမ္းသားက ေကာင္းေကာင္းသတိထားရသည္။ အေၾကာင္းကား လိုက္လာေရက်င္ဖမ္းသားကို က်င္ခံသားက ခုခံသည္အားျဖင့္ လက္ကာ႐ံုသာမက ျပန္ပစ္ခြင့္ဟိ၍ျဖစ္သည္။

ဥပမာ--
က်င္အခံသား “ေမာင္ျဖဴ” က က်င္အဖမ္းသား “ေမာင္နီ” လိုက္ေတအခါ က်င္ခံသားေမာင္ျဖဴက က်င္ဖမ္းသားေမာင္ျဖဴကို ခါးေစာင္းတင္ျပန္၍ ခုခံေဝးပစ္ႏိုင္သည့္အတြက္ က်င္ဖမ္းသားေမာင္နီက်လားေရအခါ ယင္းစြာကို အသင့္ဟုယူဆသည္။ သို႔ေသာ္ ေျမာက္ပိုင္းတခြင္၌ ယင္းစြာကို အျပန္ဟုသတ္မွတ္သည္။ ဤကား ေတာင္ပိုင္းေျမာက္ပိုင္း က်င္စည္းကမ္းျခားနားခ်က္ျဖစ္သည္။

မွားယြင္းခ်က္မ်ားဟိပါက အေၾကာင္းၾကားပီးပါ။ ျပန္စစ္ဆီးၾကည့္ပါမည္။

“ရွိ” ကတ္ဖို႔လား၊ “ယိွ” ကတ္ဖို႔လား၊ “ဟိ” ကတ္ဖို႔လား

ရခိုင္ပိုင္စာရြီးေက “ဟိ” နန္႔ ကင္းလြတ္လို႔ မရ။ “ခ်ဇားရွီမွာ ဒဂၤါးငါးျပား ဟိသည္”၊ “သဇင္ျဖဴ”မွာ “အက်ႌတစ္ထည္ ဟိသည္”။ “ျမတ္သာထြန္း အခန္းထဲမွာဟိသည္”။ “ေဒနိစားမီးပဲြဟိ သည္”။ “ေမာင္သာဘန္း ရန္ကုန္လားဖို႔ဟိသည္”။ “သက္ဟိလူသား” “လက္ဟိအနီအထား” အစဟိေရ “ဟိ” အသံုးတိက ေကာင္းဟိပါေရ။ အနက္က ပိုင္ဆိုင္ျခင္း တည္ဟိျခင္းကို ပီးပါေရ။

“ဟိ” အသံုးကို ရွိေခတ္ရခိုင္ေက်ာက္စာတိမွာ ပီပီျပင္ျပင္ တိြရပါေရ။ ရခိုင္ေက်ာက္စာအားလံုး “ဟိ” ကိုရာသံုးကတ္ေတ။ “ဟိ” အသံုးတိြရေရ ေက်ာက္စာတခ်ိဳ႕ကို ဥပမာအျဖစ္ ေဖာ္ျပပါေမ။

၁။ တပည္သာသိရိကႆဖသည္ လုပ္အံ့သည္ဥစြာ ဟိလွ်က္ (မင္းထီးေက်ာက္စာ၊ သၾကစ္ ၆၅၇) ၂။ သာသနာငါေထာင္စိေအာင္ ဟိစိေသာ (ေ၀သာလီ ေရႊေတာင္ေစတီေက်ာက္စာ၊ သၾကစ္ ၈၈၁) ၃။ ပိုင္ရို၀္ မဟိဟူ၍ ဆို၀္လတ္သ္ွ (မဟာ၀ိနိယ္ဓိုင္ေက်ာက္စာ၊ သၾကစ္ ၉၀၅) ၄။ လြန္လီၿပီေသာခါေစာမြန္အစ ဟိေသာ (ကလံုေတာင္ဘုရားေက်ာက္စာ၊ ပထမမ်က္ႏွာ၊ သၾကစ္ ၉၄၇) ၅။ ၀ါးခုနစ္ေဆ ဟိရာအနက္တြင္ ၾဆာေတာ္ (ကုလားတန္းစားေက်ာက္စာ၊ သၾကစ္ ၁၀၇၀) အခုေခတ္ ရခိုင္ကၽြန္းရြာတိမွာလည္း “ဟိ” ကို ပီပီျပင္ျပင္ သံုးကတ္တုန္းသိမ့္။ ရမ္းၿဗဲလီသံမွာလည္း တိြရေရ။ ေျမာက္ဦးလီသံမွာလည္း တိြရေရ။ အေျပာဘာသာစကား မွာ “ဟိ” ကို “ဟိန္႔” လို႔ အသံထြက္စြာ တိြရပါေရ။

ေဒသအလိုက္အသံအယင့္၊ အယူကြဲစြာပါရာ။ မူလရုပ္ရင္းက “ဟိ” ကို ေျပာစြာရာျဖစ္ေတ။

ရခိုင္အသံုး “ဟိ”

(HIAE) ကို ေဒနိျမန္မာစာ၊ ျမန္မာစကားမွာ “ရွိ” လို႔သံုးစြာကို တိြရပါေရ။ ပုဂံေခတ္ ျမန္မာေက်ာက္စာတိမွာကေတာ့ “ဟိ” အသံုးရာ တိြရေရ။ ပုဂံသားတိ ေျပာစကားမွာလည္း “ဟိ” ရာ ဟိလီဖို႔။ ေဒနိရခိုင္ေဒသ ၿမိဳ႕ႀကီးတိက ၿမိဳ႕ႀကီးသားတိပါးစမွာ၊ အရီြးအသားတိမွာ “ရွိ” ကို တိြနီရပါေရ။ ရခိုင္ကၽြန္းကစကား “ဟိ” ကို “ရိွ” လို႔ ေျပာနီကတ္စြာပါ။ “ရွိ” ကို ရခိုင္ကၽြန္းစကားစစ္စစ္နန္႔ အသံထြက္ေက “RHIAE” လို႔ရာ ထြက္ရဖို႔။ “ဟိ” ကို က်ေက (HIAE) လို႔ထြက္ရဖို႔။ ( ေဒပိုင္အဂၤလိပ္အကၡရာနန္႔ အသံထြက္ျပစြာကို Transliteration လို႔ေခၚပါေရ။ Phonetic Symbol နန္႔ မတူပါသိမ့္။

Phonetic Symbol က ပညာသွ်င္တိရာ နားလည္ႏိုင္ေရ။ အရပ္သား အဂၤလိပ္က Transliteration နန္႔ျပေက နားလည္ႏိုင္ေရ။ အင္ဒိုနီးသွ်ားဘာသာစကားကိုလည္း ေဒပိုင္ရီြးစာ တိြရပါေရ) “ရွိ” ကို ၿမိဳ႕ႀကီးသားရခိုင္တိအသံနန္႔ ဆိုေက “SHI ” လို႕ ထြက္စြာတိြရပါေရ။ ရခိုင္ကၽြန္းရြာတိစြာ ရခိုင္လူဦးရီြ၏ (၉၀) ရခိုင္ႏႈန္းေလာက္ နီထိုင္ကတ္ေတ နီရာပါ။ ရခိုင္သားအမ်ားစုက ကၽြန္းမွာပါ။ ေယနန္႔ ရခိုင္ကၽြန္းရြာတိမွာေျပာကတ္ေတ ရခိုင္အသံထြက္ရာ အမွန္ျဖစ္ရပါဖို႔။ ရခိုင္ကၽြန္းရြာ အေျပာစကားမွာ “ဟိ” လည္းဟိေရ။ “ရွိ” လည္း ဟိပါေရ။

၁။ နီ အရွိဘက္ကထြက္ေတ။
၂။ ရၿဖီးခ်ပ္ေတာင္စြာ စစ္ေတြ၏အရွိဘက္မွာ ဟိေရ။
၃။ မင္းရို႕ႏွစ္ေယာက္ အရပ္အရွိရွိကာေ၀။
၄။ ေဒ၀ါးႏွစ္ပိုင္းအရွိရွိပ်ာယ္။
၅။ ဆန္ကို သိုက္ဒံုနန္႔ ရွိရွိျခင္ခ။
၆။ ေဒနိမိုးထက္ ထမင္းအရွိရွိရာက်ေရ။
၇။ ရွိကိုေနာက္ကို ၾကည့္လို႔လား။
၈။ ရွိအနာဂါတ္ကို ေမွ်ာ္ၾကည့္ရဖို႔။
၉။ ရွိနီေစာေမာင္လာပ်ာယ္။
၁၀။ အေခ်တိ ရွိခိုးနီကတ္ေတ။
ေဒ၀ါက်တိကိုၾကည့္ေက “ရွိ” ၏အနက္စြာ
(က) အရွိဘက္
(ခ) အရပ္အနိမ့္အျမင့္ တူညီျခင္း
(ဂ) အျပည့္ဟိျခင္း
(ဃ) အပိုအလိုမဟိျဖစ္ျခင္း
(င) ေနာင္ျဖစ္လာဖို႔ကိစၥကို ဆိုလိုျခင္းအစဟိေရ အနက္တိထြက္စြာ တိြရေရ။ ေယနန္႔
“ခ်ဇားရွီမွာ ဒဂၤါးငါးျပား ရွိ သည္ ။
“ျမတ္သာထြန္း အခန္းထဲမွာ ရွိ သည္ ။
“ေဒနိ စာမီးပြဲ ရိွသည္ ။
“ေမာင္သာဘန္း ရန္ကုန္လားဖို႔ ရွိ သည္။
“သက္ ရွိ လူသား ”
“လက္ ရွိ အနီအထား”
အစဟိေရ အသံုးအႏႈန္းတိစြာ ရခိုင္သဒၵါနန္႔ၾကည့္ေက မွားယြင္းနီစြာ တိြရပါေရ။ “ဟိ” ကိုရာသံုးကတ္ရပါဖို႕။

ရခိုင္ၿမိဳ႕ႀကီးသားတခ်ိဳ႕က “ရွိ” အသံုးမွားနီစြာကို တိြလားကတ္ေတခါ ေနာက္ကိုတလွမ္းမဆုတ္ခ်င္လို႔ “ယိွ”
(SHI) ဆိုၿပီးပ်င္လို႔ ရီြးလာစြာတြိရျပန္ေရ။ ေဒနိ ၿမိဳ႕မွာသံုးေရ စကားသံနန္႔ ကိုက္ေကလည္း ရခိုင္အမ်ားစုျဖစ္ေတ ကၽြန္းစကားနန္႔က မကိုက္။ ရုပ္ရင္းရို႕၊ သဒၵါရို႕၊ အဘိဓာန္ရို႕နန္႔လည္း မကိုက္။ ေယနန္႔ ၿမိဳ႕ႀကီးသားရခိုင္တိ ကၽြန္းကရခုိင္တိနန္႔ တသားတည္းက်ေအာင္ ေနာက္ကိုတလွမ္း ဆုတ္ကတ္ရဖို႔ ျမင္မိပါေရ။ ေျပာေရခါ “ရွိ” (SHI) နန္႔ “ယိွ” (YHI ) ကိုဖ်က္ၿပီး “ဟိ” (HIAE) လို႔ ျပန္ပ်င္ေျပာကတ္ပါေမ။ ရီြးေရခါလည္း “ရွိ” နန္႔ “ယိွ” ကိုဖ်က္ၿပီး “ဟိ” လို႔ ပ်င္ရီြးကတ္ေက ရခိုင္အရီြးအသား တည္ၿငိမ္လာပါဖို႕။ ေနာက္ကို တလွမ္းဆုတ္သင့္စြာမွာ ဆုတ္ရပါဖို႔။ မဟုတ္ေက ရခိုင္စကားေပ်ာက္လားဖို႔ရာ ဟိပ်ာယ္။ ရခိုင္ဘာသာ အရြီးအသားကိစၥကို လူအားနန္႔လည္း ပ်င္လို႔မရ။ ေဖသာအားနန္႔လည္း ပ်င္လို႔မႏိုင္။ ပညာနန္႔ရာ ပ်င္ရဖို႔။ ရခိုင္သဒၵါသေဘာကို စိစိကိုက္ကိုက္ ေလ့လာၿပီးေက၊ ျပည္သူအမ်ားေျပာစကားနန္႔ ညွိယူလိုက္ေက ရခိုင္အရီြးအသား တည္ၿငိမ္လာဖို႔ ေသခ်ာပါေရ။

(အသွ်င္သူရိယ)

အကိုးအကား
(ရွိေဟာင္းရခိုင္ေက်ာက္စာမ်ား- ဦးဦးသာထြန္း)
ေအာင္တံခြန္ ၀ံသရကၡိတမဂၢင္း အတြဲ(၂) အမွတ္ (၁) မွ ကူးယူေဖာ္ျပသည္။